استناد به علم قاضی بر اساس شنیده ها و مشاهدات قاضی موجه نیست و استناد قاضی باید متعارف بوده و قابلیت تناظر داشته باشد / نظریه مشورتی 7/99/118 مورخ 1399/02/29 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

جزئیات نظریه

شماره نظریه : 7/99/118

شماره پرونده : 99 168 118ک

تاریخ نظریه : 1399/02/29

استعلام :

چنانچه قاضی در خیابان، وقوع بزه سرقت را به طور دقیق مشاهده کند، آیا امکان رسیدگی با ارجاع پرونده این جرم به وی تحت عنوان قاضی کشیک، مقام قضایی عهده دار تحقیقات مقدماتی یا دادگاه میسر است و آیا قاضی می تواند به علم خودبر اساس مشاهدات خویش استناد کند؟ و در فرض منفی بودن پاسخ، تکلیف وی چیست؟

11111111

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :

اولاً، برابر بند «پ» ماده 64 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 وقوع جرم مشهود در برابر دادستان یا بازپرس، از جهات قانونی شروع به تعقیب است و برابر ماده 89 این قانون، چنانچه بازپرس (یا در غیاب دادستان، دادیار) ناظر وقوع جرمی باشد تحقیقات را شروع می کند و در صورت ارجاع دادستان، تحقیقات را ادامه می دهد. بنابراین، وقوع جرم مشهود در برابر قاضی، مانع رسیدگی وی به این جرم نیست.

ثانیاً، تمسک به علم جهت صدور حکم، شرایطی دارد؛ از جمله این که مستند علم باید در پرونده موجود باشد؛ چه این که اگر قاضی خود را بی نیاز از بیان مستندات منشأ علم خود بداند و به علم خود عمل کند خود را در مظان اتهام قرار داده است. همچنین طریق تحصیل علم قاضی باید به گونه ای باشد که مستند علم وی قابلیت تناظر داشته باشد؛ زیرا تناظری بودن دادرسی، ملاک مشروعیت احکام دادگاه ها است. افزون بر این در نظام نوین دادرسی که مراجع بالاتر رأی و رسیدگی نخستین را مورد بازبینی قرار می دهند، مستندات علم قاضی باید به نحوی در پرونده منعکس باشد که ایشان بتوانند آن مستندات را مورد ارزیابی قرار دهند که آیا به طور متعارف موجب ایجاد علم می شود یا خیر. بنابراین در فرض سؤال، قاضی نمی تواند به صرف دیده یا شنیده های خود مبادرت به صدور حکم کند و آن ها را مبنای حکم قرار دهد./