قانون حذف چهار صفر از واحد پول مصوب 1404/08/11

قانون حذف چهار صفر از واحد پول (اصلاح بند (الف) ماده 58 قانون بانک مرکزی) مشتمل بر ماده واحده و پنج تبصره مصوب 1404/08/11 مجلس شورای اسلامی

شناسنامه قانون اصلاح بند (الف) ماده 58 قانون بانک مرکزی:

شماره روزنامه رسمی: 23494
تاریخ روزنامه رسمی: 1404/09/01
شماره ابلاغ: 144952
تاریخ ابلاغ: 1404/08/28
مرجع تصویب: مجلس شورای اسلامی
تاریخ تصویب: 1404/08/11 

بیشتر بخوانید:
+  مقررات مرجع بانکداری
+  موضوعات بانکی در آراء وحدت رویه قضایی
+  موضوعات پولی و بانکی در آراء دیوان عدالت اداری
+  بانکداری در نظریات مشورتی

متن قانون اصلاح بند (الف) ماده 58 قانون بانک مرکزی:

ماده واحده ـ عبارت «که برابر (10.000) «ریال جاری» و معادل یکصد «قران» است.» به انتهای بند «الف» ماده (58) قانون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1402/3/30 اضافه و پنج تبصره  به شرح زیر به ماده مذکور الحاق می شود:

تبصره 1 ـ برابری پولهای خارجی نسبت به «ریال» و نرخ خرید و فروش ارز توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در چهارچوب نظام ارزی حاکم موضوع ماده (44) این قانون و با رعایت ذخایر ارزی و تعهدات قانونی کشور، محاسبه و اعلام می شود.

تبصره 2 ـ دوره گردش موازی و اعتبار همزمان «ریال» و «ریال جاری» که در این قانون «دوره گذار» نامیده می شود، حداکثر سه سال با رعایت تبصره  (4) این ماده می باشد. طریقه جمع آوری و شرایط خروج اسکناس ها و سکه های ریال جاری از جریان، بر طبق مفاد بندهای «خ» و «د» این ماده حسب مورد، تعیین یا اجرا می شود.

تبصره 3 ـ پس از پایان دوره گذار، تعهداتی که پیش از این بر اساس واحد پول «ریال جاری» ایجاد شده است، تنها با واحد پول «ریال» و یا اجزای آن (قران) قابل ایفا است.

تبصره 4 ـ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است ظرف دو سال از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون، ترتیبات اجرائی لازم را جهت آغاز دوره گذار فراهم کند. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است آغاز دوره گذار را از طریق روزنامه رسمی، درگاه های الکترونیکی و صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به صورت عمومی اعلام کند.

تبصره 5 ـ آیین نامه اجرائی این ماده ظرف سه ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن آن، توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تهیه می شود و پس از تأیید هیأت عالی به تصویب هیأت وزیران می رسد.

قانون فوق مشتمل بر ماده واحده که گزارش آن توسط کمیسیون اقتصادی به صحن مجلس تقدیم شده بود، پس از تصویب در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ یازدهم آبان ماه یکهزار و چهارصد و چهار مجلس شورای اسلامی، در تاریخ 1404/8/14 به تأیید شورای نگهبان رسید.

رئیس مجلس شورای اسلامی -  محمدباقر قالیباف

     ************

 خلاصه تحلیلی قانون اصلاح واحد پول:

 ماهیت و هدف قانون: 
این قانون،  مبنای قانونی و چارچوب اجرایی برای تغییر واحد پول ایران  از  «ریال جاری»  به  «ریال»  (معادل یک قران) فراهم می کند. این اقدام به معنای  حذف چهار صفر  از پول ملی و معرفی واحد پول جدید به نام  «ریال»  است.

 مفاد کلیدی ماده واحده و تبصره ها: 

1.   تعریف واحد پول جدید: 
    *   واحد پول رسمی کشور  «ریال»  نامیده می شود.
    *   هر  «ریال»  برابر است با  10,000 ریال جاری  (حذف چهار صفر).
    *   هر  «ریال»  معادل است با  100 قران  (بازگشت به واحد سنتی کوچکتر).

2.   نظام ارزی: 
    *   تعیین برابری ارزهای خارجی نسبت به ریال جدید و اعلام نرخ ارز، در چارچوب  نظام ارزی حاکم  و با رعایت ذخایر ارزی، در صلاحیت  بانک مرکزی  باقی می ماند. (تبصره 1)

3.   دوره گذار: 
    *   یک دوره  حداکثر سه ساله  با نام  «دوره گذار»  تعیین شده که در آن  «ریال جاری»  و  «ریال»  جدید به صورت  موازی در گردش  خواهند بود. (تبصره 2)
    *   بانک مرکزی مکلف است  ظرف دو سال  ترتیبات اجرایی شروع دوره گذار را فراهم و آغاز آن را  عموم یابی  کند. (تبصره 4)

4.   جمع آوری پول قدیم: 
    *   روش جمع آوری و خروج تدریجی اسکناس ها و سکه های «ریال جاری» از چرخه، طبق مفاد قانون بانک مرکزی و در طول دوره گذار انجام می شود. (تبصره 2)

5.   سرنوشت تعهدات مالی پس از دوره گذار: 
    *   پس از پایان دوره گذار،  کلیه تعهدات مالی  (حساب های بانکی، قراردادها، بدهی ها و...) که بر اساس «ریال جاری» منعقد شده اند،  فقط با واحد جدید «ریال» یا اجزای آن (قران) قابل پرداخت  خواهند بود. این اصل، امنیت حقوقی معاملات را حفظ می کند. (تبصره 3)

6.   آیین نامه اجرایی: 
    *   بانک مرکزی مکلف است  ظرف سه ماه  آیین نامه اجرایی دقیق این قانون را تهیه و پس از تأیید هیأت عالی بانک مرکزی، برای تصویب به هیأت وزیران ارائه کند. (تبصره 5)

   تحلیل و پیامدهای کلیدی: 

*    رسمی سازی تغییر واحد پول:  این قانون، تصمیم قبلی درباره حذف چهار صفر را از سطح یک  طرح  یا  پیشنهاد  خارج کرده و به یک  تکلیف قانونی  برای قوه مجریه تبدیل می کند.
*    مدیریت تدریجی و کم آسیب:  در نظر گرفتن یک  دوره گذار حداکثر سه ساله ، رویکردی محتاطانه و مدیریت شده برای جایگزینی پول است تا از شوک اقتصادی و سردرگمی مردم و بنگاه ها جلوگیری شود.
*    حفظ ارزش دارایی ها و تعهدات:  تبصره 3 به صراحت  حقوق مالکیت و تعهدات طرفین قراردادها  را حفظ می کند. تغییر واحد پول، به معنای تغییر ارزش یا سلب مالکیت نیست، بلکه فقط  واحد شمارش  تغییر می یابد.
*    تأکید بر ثبات ارزی:  تصریح به محاسبه نرخ ارز جدید در چارچوب نظام ارزی حاکم و با توجه به ذخایر ارزی، نشان دهنده تلاش قانونگذار برای  جلوگیری از بی ثباتی در بازار ارز  در پی این تغییر است.
*    چالش های اجرایی:  موفقیت این طرح در گرو اجرای دقیق، شفاف و به موقع آیین نامه اجرایی، فراهم آوری زیرساخت های فنی (نرم افزارهای بانکی، دستگاه های کارتخوان، صرافی ها)، آموزش گسترده به مردم و کسب وکارها، و مدیریت روان دوره گذار است.

 نتیجه گیری نهایی: 
این قانون،  چارچوب حقوقی لازم  برای عملیات حذف چهار صفر از پول ملی و معرفی «ریال» و «قران» جدید را فراهم کرده است. موفقیت آن در گرو  برنامه ریزی دقیق، اجرای مدیریت شده و شفاف  توسط بانک مرکزی و همکاری سایر نهادها در  دوره گذار  حیاتی خواهد بود. هدف نهایی،  ساده سازی محاسبات پولی، کاهش هزینه های چاپ اسکناس و افزایش کارایی نظام پرداخت  عنوان شده است.