لایحه قانونی خدمت نیروی انسانی درمانی و بهداشتی مشتمل بر 9 ماده مصوب 1358/09/24 شورای انقلاب 

شناسنامه لایحه قانونی خدمت نیروی انسانی درمانی و بهداشتی:

شماره روزنامه رسمی: 1018
تاریخ روزنامه رسمی: 1358/11/20
شماره ابلاغ: 893
تاریخ ابلاغ: 1358/10/12
مرجع تصویب: شورای انقلاب اسلامی
تاریخ تصویب: 1358/09/24

بیشتر بخوانید:
+ مقررات بهداشت و درمان
+ مقررات خدمت وظیفه عمومی 
+ خدمت نظام در آراء دیوان عدالت اداری
+ خدمت وظیفه عمومی در نظریات مشورتی    
+ بهداشت و درمان در آرای وحدت رویه قضایی

متن لایحه قانونی خدمت نیروی انسانی درمانی و بهداشتی:

ماده ۱ ـ بمنظور استفادة کامل از وجود نیروی انسانی در امر بهداشت و درمان، از تاریخ تصویب این قانون کلیه افراد ایرانی فوق دیپلم و بالاتر کـه در سال ۱۳۵۸ و بعد از آن، در داخل و یا خارج کشور فارغ التحصیل میشوند و بـه اعتبار مدرک تحصیلی یا تخصص خود، در عداد ارائه کنندگان خدمات درمانی و بهداشتی قرار میگیرند و خدمت آنان مورد احتیاج وزارت بهداری و بهزیستی اعلام میشود مکلفند مدت سه سال در مناطق محروم و نیازمند کشور خدمت کنند.
تبصره ۱ ـ کسانی کـه پیش از سال ۱۳۵۸ در رشته های موضوع ماده ۱ این قانون فارغ التحصیل شده اند در صورت داوطلبی میتوانند با اجرای خدمت موضوع این قانون، از مزایای آن بهره مند شوند.
تبصره ۲ ـ فارغ التحصیلان اناث مشمول، با کسر مدت قانونی خدمت زیر پرچم ملزم بـه انجام خدمت موضوع این قانون خواهند بود. زنان شوهردار از شمول این قانون مستثنی هستند مگر آنکه خود داوطلب انجام خدمت موضوع این قانون باشند.

ماده ۲ ـ برای کسانیکه خدمت زیر پرچم را انجام داده اند یا بـه هر نحو، از آن معاف میباشند مدت خدمت زیر پرچم، از سه سال مذکور در ماده ۱ کسر میشود.

ماده ۳ ـ مشمولان این قانون، بشرطی کـه خدمت سه ساله مذکور را تام و تمام انجام دهند از خدمت زیر پرچم در زمان صلح معاف خواهند بود.

ماده ۴ ـ در صورتیکه با اجرای این قانون، نیازمندی ستاد مشترک جمهوری اسلامی ایران بـه رده های شغلی موضوع ماده ۱ - تأمین نشود وزارت بهداری و بهزیستی خود بـه تعیین و رفع نیازمندی مزبور مبادرت خواهد نمود.

ماده ۵ ـ مشمولان این قانون، قبل از انجام خدمت سه ساله مذکور، مجاز بـه خروج از کشور نمیباشند و تحویل مدارک تحصیلی با تأییدیه آن بوسیله مؤسسات آموزشی و مقامات صالحه دیگر موکول بـه انجام خدمت موضوع این قانون خواهد بود.

ماده ۶ ـ حقوق و مزایای ماهانه مشمولان این قانون، معادل حقوق و مزایای گروه و پایه ای کـه طبق مقررات قانون استخدام کشوری بـه کارکنان مشابه و هم سطح آنها تعلق میگیرد تعیین و پرداخت خواهد شد. پس از انجام خدمت سه ساله چنانچه بـه استخدام هر وزارتخانه یا مؤسسه دولتی یا شرکت وابسته بـه دولت درآیند مدت مذکور از لحاظ پایه و گروه و بازنشستگی و مرخصی ذخیره شده، جزو سابقه خدمت آنان منظور خواهد شد.
تبصره ـ از لحاظ ترفیع و احتساب سالهای خدمت در بازنشستگی، هر سال خدمت مشمولان این قانون در روستاها و بخشهای مناطق درجه 1 دو سال و هر سال خدمت آنان در شهرهای استانهای شش گانه و درجه 1(بشرح آئیننامه اجرائی) یکسال و نیم بحساب خواهد آمد.

ماده ۷ ـ خدمت مشمولان این قانون تمام وقت تلقی میشود و مشمولان در سالهای خدمت موضوع این قانون حق اشتغال در هیچ مؤسسه، سازمان یا واحدی را نخواهند داشت.
تبصره ـ مشمولین این قانون در طول سالهای خدمت در نقاط موضوع قانون میتوانند در ساعات غیر موظف طبق آئین نامه ای کـه بـه تصویب وزارت  بهداری میرسد مطب دائر نمایند.

ماده ۸ ـ وزارتخانه های دفاع ملی، کشور، فرهنگ و آموزش عالی و بهداری و بهزیستی مسئول اجرای این قانون میباشند.

ماده ۹ ـ آئیننامه اجرائی این قانون، توسط وزارت بهداری و بهزیستی تهیه و پس از تصویب هیئت دولت بموقع اجراء گذارده خواهد شد.

شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران

**********

خلاصه تحلیلی:

با بررسی لایحه قانونی خدمت نیروی انسانی درمانی و بهداشتی مصوب 1358، می توان تحلیل جامعی از نقاط قوت، اهداف و بـه ویژه ایرادات و چالش های اساسی این قانون ارائه داد.

 نقاط قوت و اهداف مترقی قانون:

1. توجه بـه عدالت بهداشتی: هدف اصلی این قانون، ارسال نیروی انسانی درمانی بـه "مناطق محروم و نیازمند" بود کـه نشان از درک عمیق مسئله "توزیع ناعادلانه خدمات سلامت" در همان ابتدای انقلاب دارد.
2. جایگزینی هوشمندانه خدمت: قانون بـه درستی، خدمت سربازی را با یک "خدمت تخصصی و ملی" در حوزه سلامت جایگزین می کند. این کار هم بـه نفع کشور است و هم بـه نفع خود فرد، چرا کـه از تخصص او بـه نحو مؤثری استفاده می شود.
3. انگیزه های مالی و شغلی مناسب: ماده ۶ حقوق معادل کارمندان دولت و ماده ۷ تبصره (اجازه مطب داری در ساعات غیرموظف) انگیزه های مالی مناسبی برای جذب نیرو پیش بینی کرده بود. همچنین، احتساب سابقه خدمت و امتیاز ویژه برای خدمت در مناطق محروم (تبصره ماده ۶) از نقاط بسیار مثبت قانون است.
4. ضمانت اجرای قوی: ماده ۵ با ممنوعیت خروج از کشور و عدم تحویل مدارک تحصیلی، یک ضمانت اجرای بسیار مؤثر برای اجرای قانون در نظر گرفته بود.

 ایرادات، چالش ها و ناکارآمدی های کنونی قانون:

1. کهولت قانون و عدم انطباق با ساختارهای فعلی (مهم ترین ایراد):
 + این قانون در سال ۱۳۵۸ تصویب شده و بسیاری از مفاهیم و نهادهای اشاره شده در آن منسوخ یا دچار تحول بنیادین شده اند:
 + "وزارت بهداری و بهزیستی" بـه "وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی" تغییر نام و ادغام یافته است.
 + "وزارت فرهنگ و آموزش عالی" از ادغام با وزارت علوم بـه "وزارت علوم، تحقیقات و فناوری" و "وزارت بهداشت" تبدیل شد.
 + "ستاد مشترک جمهوری اسلامی ایران" و "وزارت دفاع ملی" نیز تغییرات ساختاری زیادی داشته اند.
 + این تغییرات، مسئولیت اجرای ماده ۸ را دچار ابهام جدی می کند.

2. ابهام در شمول قانون و تعارض با قوانین جدید:
 + قانون بـه "کلیه افراد ایرانی فوق دیپلم و بالاتر" در رشته های درمانی و بهداشتی اشاره دارد. آیا این قانون امروزه شامل پزشکان، دندانپزشکان، داروسازان و پیراپزشکان می شود کـه مشمول قوانین جدیدتر مانند "طرح نیروی انسانی سلامت" یا "طرح طبقه بندی شده" هستند؟
 + قوانین جدیدتر نظام وظیفه و طرح های اجباری خدمت وزارت بهداشت، عملاً جانشین این قانون شده اند. این قانون بـه عنوان یک سند قدیمی، احتمالاً در عمل کنار گذاشته شده است.

3. نامشخص بودن وضعیت زنان متأهل:
 + تبصره ۲ ماده ۱ می گوید: "زنان شوهردار از شمول این قانون مستثنی هستند". این حکم با تحولات اجتماعی و اشتغال زنان در حوزه سلامت و همچنین اصل برابری در مقابل قانون، ممکن است در تضاد تفسیر شود. همچنین، اگر زنی در حین خدمت ازدواج کند، وضعیت او چگونه خواهد بود؟

4. سختی و طول مدت خدمت:
 + سه سال" خدمت اجباری تمام وقت در مناطق محروم، مدت زمان بسیار قابل توجهی است و می تواند برای بسیاری از فارغ التحصیلان بازدارنده باشد، بـه ویژه در مقایسه با مدت خدمت سربازی.

5. عدم پیش بینی موارد فورس ماژور و استثنائات:
 + قانون برای مواردی مانند بیماری های سخت خود فرد یا خانواده اش، مشکلات خاص خانوادگی یا سایر موانع موجه برای انجام خدمت، راهکار و تشریفات مشخصی پیش بینی نکرده است.

6. عدم شفافیت در تعریف "مناطق محروم":
 + تشخیص "مناطق محروم و نیازمند" بـه عهده آیین نامه اجرایی گذاشته شده است. این امر در صورت عدم شفافیت، می تواند منجر to سوءاستفاده و تبعیض در اعزام نیرو شود.

 جمع بندی نهایی:

این لایحه قانونی در زمان تصویب خود، قانونی پیشرو، جامع و با ضمانت اجرای قوی بود کـه هدف والای تأمین عدالت در دسترسی بـه خدمات سلامت را دنبال می کرد. با این حال، از ایرادات اصلی آن می توان بـه قدیمی بودن و عدم تطابق با ساختارهای جدید اشاره کرد.

در شرایط کنونی، این قانون عمدتاً یک سند تاریخی محسوب می شود. رویه حاکم بر اشتغال و خدمت اجباری نیروهای درمانی، تابع قوانین و آیین نامه های جدید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (مانند طرح های مختلف اجباری خدمت) و همچنین قانون خدمت وظیفه عمومی و اصلاحات بعدی آن است.

در صورت نیاز بـه مشاوره یا مستندات بیشتر می توانید با کارشناسان حقوقی تماس بگیرید.