آیین نامه جزء ۱ بند (ت) ماده ۵۷ قانون برنامه هفتم پیشرفت با موضوع واگذاری مدیریت بهره برداری فرودگاه های کشور مشتمل بر 11 ماده مصوب ۱۴۰۴/۰۷/۱۳ هیات وزیران

شناسنامه آیین نامه جزء ۱ بند (ت) ماده ۵۷ قانون برنامه هفتم پیشرفت:

شماره ابلاغ: ۱۳۱۱۸۶
تاریخ ابلاغ: ۱۴۰۴/۰۸/۱۱
مرجع تصویب: هیات وزیران
تاریخ تصویب: ۱۴۰۴/۰۷/۱۳ 

بیشتر بخوانید:
+  مقررات برنامه هفتم پیشرفت
+  مقررات صنایع هوایی
 

مقررات مرجع:
+  جزء ۱ بند (ت) ماده ۵۷ قانون برنامه هفتم پیشرفت : بـه منظور افزایش کارایی و بهبود خدمت رسانی و ارتقای بهره وری و کاهش هزینه های دولت و منطقی سازی و چابک سازی، نسبت بـه واگذاری مدیریت بهره-برداری فرودگاههای کشور (از جمله فرودگاه های وابسته بـه دستگاههای اجرایی به-استثنای فرودگاههای متعلق بـه نیروهای مسلح) بـه بخش خصوصی و عمومی و یا مشارکت های داخلی و خارجی در قالب واگذاری مدیریت مذکور با اولویت شرکتهای هواپیمایی داخلی با حفظ مالکیت دولت و استمرار ارائه خدمات ناوبری هوایی توسط دولت و رعایت حقوق قانونی کارکنان اقدام کند.
آیین نامه اجرایی این جزء توسط وزارت راه و شهرسازی و همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه می شود و بـه تصویب هیأت وزیران می رسد.

تبصره- دولت مجاز است برای تقویت امور حاکمیتی و نظارتی و تحقق صحیح و قانونمند احکام مربوط بـه فرودگاه ها و شرکتهای هواپیمایی با تقویت و نگهداشت نیروی انسانی متعهد و توانمند، فوق العاده خاصی برای سازمان هواپیمایی کشوری و سایر بخشهای حاکمیتی و نظارتی بر فرودگاه ها وضع نماید.
این فوق العاده با استفاده از ظرفیت های قانونی از جمله بندهای (۵)، (۶) و (۱۰) ماده (۶۸) قانون مدیریت خدمات کشوری تعیین می شود.

متن آیین نامه جزء ۱ بند (ت) ماده ۵۷ قانون برنامه هفتم پیشرفت:

هیات وزیران در جلسه 1404/07/13 بـه پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی و بـه استناد جزء (1) بند (ت) ماده (57) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران مصوب 1403، آیین نامه اجرایی جزء مذکور را بـه شرح زیر تصویب کرد:

ماده 1- در این آیین نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط بـه کار می روند:
1- سازمان: سازمان هواپیمایی کشوری.
2- فرودگاه: منطقه ای مشخص بر روی زمین یا آب شامل ساختمان ها، تأسیسات و تجهیزات نصب شده کـه از کل یا بخشی از آن حسب مورد جهت نشست، برخاست و حرکت زمینی انواع وسایل پرنده و حمل و نقل هوایی بار، مسافر و محموله های پستی استفاده می شود و انواع آن بـه شرح زیر است:
الف - فرودگاه بین المللی: فرودگاهی کـه دارای الزامات، تجهیزات و تسهیلاتی از جمله گمرک، گذرنامه، بهداشت عمومی و قرنطینه گیاهی و حیوانی برای پروازهای بین المللی است.
ب - فرودگاه داخلی: فرودگاهی کـه صرفاً برای انجام پروازهای داخلی تعیین شده است.
پ - فرودگاه مرز هوایی: فرودگاهی داخلی کـه حسب مورد برای پروازهای غیربرنامه  ای با تأمین الزامات، تجهیزات و تسهیلاتی از جمله گمرک، گذرنامه، بهداشت عمومی و قرنطینه گیاهی و حیوانی، برای پروازهای بین المللی استفاده می شود.
ت - فرودگاه مشترک: فرودگاهی کـه هواپیماهای نظامی و غیرنظامی براساس مقررات این آیین نامه، مجاز بـه عملیات در آن می باشند.
ث - فرودگاه نظامی با بهره برداری غیرنظامی: فرودگاه نظامی کـه بر اساس مصوبه (466) شورای عالی امنیت ملی، وسایل پرنده غیرنظامی براساس ضوابط و مقررات سازمان مجاز بـه عملیات در آن می باشند.
ج - فرودگاه هوانوردی عمومی (جنرال اویشن): فرودگاهی کـه صرفاً برای کاربردهای خاص از جمله آموزشی، تفریحی، ورزشی، آزمایش پروازهای وسایل پرنده و خدمات هوایی کشاورزی استفاده می شود و مجاز بـه انجام جابه  جایی بار و مسافر نمی باشد.
چ - فرودگاه اختصاصی: فرودگاهی کـه با هدف ارائه خدمات بـه اشخاص حقیقی و یا حقوقی برای جابه جایی مسافر و بار اختصاصی همان اشخاص استفاده می شود.
ح - بالگردگاه (هلی پورت): یک فرودگاه یا یک منطقه مشخص روی سازه کـه کل یا بخشی از آن برای نشست و برخاست و حرکت روی سطح بالگردها مورد استفاده قرار می گیرد.
خ - پایگاه پروازی (ایرفیلد): منطقه  ای مشخص بر روی زمین یا آب بـه غیر از فرودگاه کـه از کل یا بخشی از آن حسب مورد جهت نشست، برخاست و حرکت زمینی انواع وسایل پرنده استفاده می شود و الزاماً دارای پایانه، تأسیسات و یا باند روکش شده نمی باشد.
د - پایگاه ورزشهای هوایی: پایگاه (سایت) پروازی کـه مورد استفاده ورزش های هوایی قرار می گیرد.
3- مالک: اشخاص حقوقی کـه براساس قوانین و مقررات مربوط، مالکیت یک فرودگاه را بـه عهده دارند.
4- گواهینامه بهره  بردار فرودگاهی: مجوزی کـه مطابق قوانین و مقررات مربوط توسط سازمان بـه منظور مدیریت بهره  برداری فرودگاه ها اعطا می گردد.
5- بهره بردار: شخص حقیقی و حقوقی غیردولتی اعم از داخلی و خارجی کـه مدیریت بهره برداری، عملیات فرودگاهی و نگهداری فرودگاه را مطابق قوانین، ضوابط و دستورالعمل های مربوط برعهده دارد و دارای گواهینامه بهره  بردار فرودگاهی می  باشد.
6- قرارداد: قرارداد واگذاری مدیریت بهره برداری از فرودگاه با حفظ مالکیت دولت کـه بین بهره بردار و مالک منعقد می گردد.
7- کارگروه واگذاری: کارگروهی متشکل از وزیر راه و شهرسازی یا نماینده تام الاختیار ایشان (رئیس)، رئیس سازمان (دبیر)، وزیر امور اقتصادی و دارایی یا نماینده تام الاختیار ایشان و مالک.
8- طرح جامع فرودگاهی: سندی کـه در برگیرنده نیازها و الزامات موجود و پیش  بینی نیازهای آتی ساخت و بهره  برداری از فرودگاه براساس مطالعات اجتماعی، سیاسی،  جغرافیایی و اقتصادی مستند می  باشد.

ماده 2- فرآیند واگذاری مدیریت بهره برداری فرودگاه بـه شرح زیر است:
1- ارائه درخواست مالک بـه کارگروه واگذاری مبنی بر واگذاری مدیریت بهره  برداری فرودگاه.
2- اخذ موافقت کارگروه واگذاری.
3- انجام فراخوان عمومی واگذاری مدیریت بهره برداری فرودگاه با رعایت قوانین و مقررات مربوط توسط مالک.
4- انتخاب متقاضی دارای گواهینامه بهره  بردار فرودگاهی توسط مالک با اخذ موافقت کارگروه واگذاری براساس قوانین و مقررات مربوط و با اولویت شرکت  های هواپیمایی.
5- انعقاد قرارداد واگذاری مدیریت بهره  برداری فرودگاه.
تبصره 1- دوره زمانی واگذاری مدیریت بهره  برداری فرودگاه با توافق مالک و بهره  بردار در قرارداد واگذاری تعیین می  شود.
تبصره 2- فرودگاه های موضوع جزء  های (ت) و (ث) بند (2) ماده (1) این آیین نامه قابل واگذاری نمی باشند.
تبصره 3- مالک مجاز است طرح واگذاری فرودگاه ها را بـه صورت بسته ای مشتمل بر چند فرودگاه ارائه نماید.

ماده 3- هرگونه تعرفه گذاری جدید در ارتباط با هزینه خدمات ارائه شده بـه ذی نفعان درخصوص تعرفه های هزینه های خدمات فرودگاهی و خدمات ناوبری هوایی بـه پیشنهاد بهره بردار و با تأیید مالک می باشد کـه پس از تصویب هیئت وزیران قابل اعمال است.

ماده 4- کلیه استفاده کنندگان دولتی و غیردولتی خدمات فرودگاه تحت مدیریت بهره برداری بخش های خصوصی و عمومی در بخش های مختلف مکلفند هزینه های مربوط را بـه بهره بردار پرداخت نمایند و معافیت  های موضوع ماده (63) قانون وصول برخی درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب 1373 و آیین  نامه اجرایی آن از شمول احکام این آیین  نامه خارج نمی  باشد.

ماده 5- بهره  بردار مکلف بـه رعایت حقوق قانونی کارکنان شاغل قبل از واگذاری مدیریت بهره  برداری فرودگاه بوده و کارکنان یاد شده با رعایت قوانین و مقررات مربوط تعیین تکلیف می  شوند.

ماده 6- مالک تعهدی نسبت بـه کارکنانی کـه بهره بردار در طول مدت قرارداد بهره برداری بـه کارگیری می نماید بعد از مدت قرارداد بهره برداری ندارد.

ماده 7- بهره بردار با هماهنگی مالک می تواند در طول مدت بهره برداری نسبت بـه بازنگری طرح جامع فرودگاهی اقدام و طرح پیشنهادی خود را بـه مالک فرودگاه اعلام نماید. هرگونه اقدام توسعه ای مستلزم هزینه سرمایه ای مطابق طرح جامع فرودگاهی بوده و در صورت تمایل بهره بردار در قالب قراردادهای جداگانه یا متمم بین بهره بردار و مالک قابل انجام است.
تبصره - در صورت عدم تمایل بهره بردار، سرمایه گذاری های لازم و ضروری توسط مالک بـه طرق مقتضی مستقیم یا غیرمستقیم صورت می گیرد و متمم قرارداد مدیریت بهره برداری برای امکانات و سرمایه گذاری های جدید با بهره بردار منعقد می گردد.

ماده 8- بهره بردار مکلف است فرودگاه را با رعایت کلیه مقررات ایمنی، امنیتی و تسهیلاتی در صنعت هوانوردی کشور اداره نموده و ارائه خدمات استاندارد، ایمن و با کیفیت بـه مسافران و خطوط هوایی را بی وقفه انجام دهد.

ماده 9- اعمال هرگونه محدودیت در ارائه خدمات توسط بهره بردار کـه موجب تعطیلی موقت یا کاهش ظرفیت پذیرش بار و مسافر فرودگاه گردد، مستلزم هماهنگی با مالک می باشد.

ماده 10- بهره بردار موظف است نسبت بـه ارائه دسترسی بـه کلیه آمار عملکردی در طول بهره برداری و ارائه گزارش عملکرد منظم با قالب مورد نظر مالک و سازمان اقدام نماید.

ماده 11- تکالیف مدیریت فرودگاه ها در محدوده واگذاری بـه بهره بردار منتقل می شود و مسئولیت پاسخگویی بـه عهده بهره  بردار می باشد.

محمدرضا عارف ـ معاون اول رئیس جمهور

*****

خلاصه تحلیلی:

هدف اصلی: این آیین نامه چارچوب قانونی برای واگذاری مدیریت و بهره برداری فرودگاه ها به بخش خصوصی و تعاونی (با حفظ مالکیت دولت) را تعیین می کند. هدف، افزایش کارایی، کاهش هزینه های دولت و بهبود کیفیت خدمات است.

 مفاد و مکانیزم های اصلی:

1.  حفظ مالکیت دولت: مدل واگذاری، «فروش دارایی» نیست. دولت مالک فرودگاه باقی می ماند و فقط مدیریت عملیات و بهره برداری به بخش خصوصی سپرده می شود.
2.  انواع فرودگاه های قابل واگذاری: آیین نامه به صراحت دو نوع فرودگاه را غیرقابل واگذاری اعلام می کند:
    *   فرودگاه های مشترک (نظامی-غیرنظامی)
    *   فرودگاه های نظامی با بهره برداری غیرنظامی
3.  روند واگذاری: این روند توسط یک «کارگروه واگذاری» مرکزی متشکل از وزیر راه (رئیس)، رئیس سازمان هواپیمایی (دبیر)، وزیر اقتصاد و نماینده مالک فرودگاه کنترل می شود.
4.  اولویت با شرکت های هواپیمایی: در انتخاب بهره بردار، به شرکت های هواپیمایی داخلی اولویت داده می شود.
5.  حفظ حقوق کارکنان: بهره بردار جدید مکلف به رعایت حقوق قانونی کارکنان شاغل پیش از واگذاری است. با این حال، مالک (دولت) پس از پایان قرارداد، هیچ تعهدی نسبت به کارکنانی که بهره بردار جدید استخدام کرده است، ندارد.
6.  تعرفه گذاری: تعرفه های خدمات فرودگاهی حتی پس از واگذاری، تبدیل به نرخ های آزاد نمی شوند. هرگونه تعرفه جدید باید به تأیید مالک (دولت) برسد و در نهایت به تصویب هیأت وزیران برسد. این یک کنترل حاکمیتی بسیار قوی است.
7.  سرمایه گذاری و توسعه: بهره بردار می تواند طرح های توسعه را پیشنهاد دهد، اما هرگونه سرمایه گذاری جدید نیاز به توافق جداگانه و متمم قرارداد با مالک دارد.

 جمع بندی نهایی:

این آیین نامه نشان دهنده تمایل دولت برای خروج از تصدی گری مستقیم در مدیریت فرودگاه ها و استفاده از توانایی های بخش خصوصی است. با این حال، این واگذاری با احتیاط شدید انجام شده است. دولت از طریق مکانیزم هایی مانند حفظ مالکیت، تصویب نهایی تعرفه ها و نظارت یک کارگروه مرکزی، اهرم های کنترل قوی خود را بر روی این زیرساخت های حیاتی حفظ کرده است.

این مدل، شکلی از خصوصی سازی محتاطانه است که در آن هدف، کارایی اقتصادی است، اما حفظ حاکمیت و کنترل امنیتی به عنوان خط قرمزهای غیرقابل چشم پوشی در نظر گرفته شده اند. این رویکرد در مقایسه با مدل نظارتی طلای آنلاین که مبتنی بر "کنترل و محدودیت" صرف است، پیچیده تر و قراردادی تر است.