آیین نامه برگزاری انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا مستند به مواد 133 و 134 قانون تشکیلات ، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران 1375، مشتمل بر 120 ماده مصوب ۱۴۰۴/۰۶/۰۹ هیات وزیران

شناسنامه آیین نامه برگزاری انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا:

شماره روزنامه رسمی: 
تاریخ روزنامه رسمی: 
شماره ابلاغ: ۱۰۷۹۶۸
تاریخ ابلاغ: ۱۴۰۴/۰۷/۰۸
مرجع تصویب: هیات وزیران
تاریخ تصویب: ۱۴۰۴/۰۶/۰۹ 

بیشتر بخوانید:
+ شوراهای اسلامی شهر در آرای وحدت رویه قضایی
+ مقررات شهرداری و شهر
+ موضوعات شهر و شهرداری در آرای دیوان عدالت اداری
+ شوراهای اسلامی شهر در نظریات مشورتی

متن آیین نامه برگزاری انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا:

هیات وزیران در جلسه 1404/06/09 به پیشنهاد شماره 45299 مورخ 1404/03/07 وزارت کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و مواد (133) و (134) قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران و دهیاران مصوب 1375 با اصلاحات بعدی، آیین نامه اجرایی برگزاری انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا را به شرح زیر تصویب کرد:

فصل اول – کلیات

ماده 1 ـ در این آیین نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
1 ـ قانون: قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران و دهیاران مصوب 1375 با اصلاحات بعدی.
2 ـ شورا/شوراهای اسلامی/شوراهای کشور: شوراهای اسلامی شهر و روستا.
3 ـ سامانه/سامانه انتخابات: سامانه جامع انتخابات وزارت کشور که در آن تمامی فرایندهای انتخابات به صورت الکترونیکی انجام می شود.
4 ـ امضای الکترونیک: هر نوع علامت منضم شده یا به نحو منطقی متصل شده به «داده پیام» که برای شناسایی امضاکننده «داده پیام» مورد استفاده قرار می گیرد.
5 ـ دستگاه های اجرایی: دستگاه های اجرایی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386.
6 ـ احزاب و جبهه های سیاسی: احزاب و جبهه های سیاسی کشور که دارای مجوز رسمی فعالیت از کمیسیون احزاب موضوع ماده (10) قانون نحوه فعالیت احزاب و گروه های سیاسی مصوب 1394 هستند.

ماده 2 ـ اولین جلسه رسمی شورا در تاریخ مندرج در تبصره (1) ماده (3) قانون تشکیل خواهد شد.

ماده 3 ـ هر یک از شهرها و روستاهای موضوع ماده (12) قانون به عنوان یک حوزه انتخابیه محسوب می شوند.
تبصره 1 ـ در اجرای تبصره ماده (6) قانون، مرکز آمار ایران موظف است جمعیت هر شهر را طبق آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن به وزارت کشور اعلام کند.
تبصره 2 ـ در اجرای تبصره ماده (4) قانون، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است حسب درخواست وزارت کشور آمار جمعیتی روستاهای تحت پوشش خود را با رعایت بند (الف) ماده (36) قانون، به تفکیک روستاهای هر بخش در اختیار این وزارتخانه قرار دهد. مسئولیت تأیید آمار ارائه شده بر عهده بخشداران است.

ماده 4 ـ در صورتی که تعداد داوطلبان یک حوزه انتخابیه شهری یا روستایی برای تشکیل شورا برابر یا کمتر از تعداد اعضای اصلی باشد، انتخابات در آن حوزه برگزار نخواهد شد.

ماده 5 ـ سرپرست بخشداری به جای بخشدار و سرپرست فرمانداری نیز به جای فرماندار خواهد بود.

ماده 6 ـ در صورتی که همزمان با برگزاری انتخابات شوراها، انتخابات دیگری نیز برگزار شود، به تشخیص و دستور وزارت کشور برای هر یک از انتخابات یک شعبه ثبت نام و اخذ رأی و حتی الامکان با اعضای واحد و با صندوق های مجزا در نظر گرفته خواهد شد.

ماده 7 ـ اخذ رأی در روز جمعه انجام می شود و مدت زمان آن حداقل (10) ساعت خواهد بود.
تبصره 1 ـ برای تعیین تاریخ برگزاری انتخابات، وزارت کشور موظف است تاریخ های پیشنهادی خود را به هیئت مرکزی نظارت ارسال و هیئت یادشده ظرف یک ماه نظر نهایی خود را در این خصوص اعلام می نماید.
تبصره 2 ـ در صورتی که همزمان با برگزاری انتخابات شوراها، انتخابات دیگری برگزار شود، تشخیص ضرورت و مدت زمان تمدید آن، تابع قانون و آیین نامه اجرایی همان انتخابات است.

ماده 8 – احزاب و جبهه های سیاسی می توانند در شهرهای بیش از (500) هزار نفر جمعیت، فهرست انتخاباتی ارائه کنند.
تبصره 1 ـ احزاب و جبهه های سیاسی می توانند پس از توافق با نامزدهای تأیید صلاحیت شده و تا (8) روز قبل از آغاز زمان تبلیغات انتخاباتی نامزدها، فهرست انتخاباتی به تعداد حداقل دو سوم کرسی های مورد نیاز هر حوزه انتخابیه ارائه کنند.
تبصره 2 ـ احزاب استانی فقط می توانند برای شهرهای بیش از (500) هزار نفر جمعیت همان استان، فهرست انتخاباتی ارائه کنند و احزاب ملی مجازند برای تمامی حوزه های انتخابیه با بیش از (500) هزار نفر جمعیت کشور، فهرست انتخاباتی ارائه کنند.
تبصره 3 ـ حضور افراد در فهرست های انتخاباتی منوط به رضایت و تأییدیه رسمی همه آنها است. این تأییدیه با اخذ امضاء و نظایر آن به تشخیص وزارت کشور حاصل می شود. تأییدیه هر عضو به معنای اعلام حضور قطعی خود در فهرست مرتبط و نیز موافقت با حضور سایر اعضاء در همان فهرست است.
تبصره 4 ـ ارائه فهرست انتخاباتی در دوره هفتم انتخابات شوراهای اسلامی مختص حوزه انتخابیه تهران، ری و تجریش و از دوره هشتم انتخابات به بعد برای تمام شهرهای بالای (500) هزار نفر جمعیت است.

ماده 9 ـ دبیرکل یا بالاترین مقام مسئول احزاب و جبهه های سیاسی، قائم مقام یا رئیس شورای مرکزی حزب در کشور یا استان که قصد ارائه فهرست انتخاباتی دارد، موظف است ظرف یک هفته پس از ثبت نام از داوطلبان، از طریق سامانه اقدام به معرفی نماینده تام الاختیار خود به ستاد انتخابات کشور کند. معرفی نامه باید به صورت مکتوب با سربرگ رسمی و مهر و امضای دبیرکل یا بالاترین مقام مسئول احزاب و جبهه های سیاسی، قائم مقام یا رئیس شورای مرکزی حزب در کشور یا استان باشد و در سامانه ثبت و بارگذاری شود.
تبصره 1 ـ وزارت کشور مکلف است پس از بررسی و تأیید قانونی بودن اصالت حزب یا جبهه سیاسی، نسبت به ایجاد کاربری برای نماینده ایشان در سامانه انتخابات اقدام کند. مسئولیت حفاظت و جلوگیری از سوء استفاده از فضای ایجاد شده در سامانه انتخابات بر عهده دبیرکل یا بالاترین مقام مسئول حزب یا جبهه، قائم مقام یا رئیس شورای مرکزی حزب یا جبهه و نماینده تام الاختیار ایشان است. نحوه اجرای مراحل مذکور از طریق دستورالعمل و سامانه صورت می پذیرد.
تبصره 2 ـ نماینده تام الاختیار احزاب و جبهه های سیاسی پس از ورود به سامانه انتخابات، باید با رعایت قانون و دستورالعمل ابلاغی، فهرست اسامی نامزدهای هر استان به تفکیک شهر را تهیه نموده و در قسمت مشخص شده در سامانه انتخابات ثبت کند. اخذ تأییدیه به تشخیص ستاد انتخابات کشور از تمامی اعضای یک فهرست و بارگذاری آن در سامانه الزامی است. در صورت ضرورت و تشخیص هیئت های اجرایی، تحویل سند تأییدیه اعضای یک فهرست به هیئت های اجرایی مربوطه الزامی است.
تبصره 3 ـ نماینده تام الاختیار احزاب و جبهه های سیاسی در کشور یا استان می توانند فهرست های انتخاباتی خود را به همراه تأییدیه تمامی اعضاء به صورت حضوری و فیزیکی (دستی) نیز به هیئت های اجرایی مربوطه تحویل دهند. در این صورت فرماندار موظف است نسبت به ثبت فهرست دریافتی در سامانه اقدام کند.

ماده 10 ـ هیئت های اجرایی مکلفند حداکثر ظرف (48) ساعت پس از دریافت فهرست ها از طریق سامانه انتخابات نسبت به بررسی آنها بر اساس شاخص های زیر اقدام و تأیید یا رد آنها را در سامانه ثبت کنند:
1 ـ صحت تأییدیه اعضای یک فهرست جهت حضور در آن فهرست.
2 ـ عدم عضویت یک فرد در بیش از یک فهرست.
3 ـ به حد نصاب رسیدن فهرست به میزان حداقل دو سوم کرسی های مورد نیاز آن حوزه.
4 ـ عدم تکرار نام نامزد در یک فهرست.
5 ـ عدم استفاده از عناوین یا عنوان غیرمجاز برای فهرست.
6 ـ عدم حضور داوطلبان فاقد صلاحیت در فهرست.

ماده 11 ـ پس از تأیید فهرست توسط هیئت اجرایی، نام فهرست و اعضای آن در آگهی اسامی نامزدهای حوزه انتخابیه درج می شود.

ماده 12 ـ در صورت عدم تأیید فهرست توسط هیئت اجرایی، مراتب از طریق فرمانداری به اطلاع نماینده تام الاختیار حزب یا جبهه مربوطه می رسد تا ظرف (24) ساعت نسبت به رفع نواقص اعلامی اقدام کند. در غیر این صورت مراتب جهت تعیین تکلیف به هیئت نظارت استان ارسال می شود و آن هیئت موظف است ظرف (48) ساعت نظر نهایی خود را به هیئت اجرایی مربوطه اعلام کند. نظر هیئت نظارت استان، قطعی و لازم الاجرا است و امکان اعتراض به آن وجود ندارد. در صورت تأیید، مراتب به هیئت اجرایی اعلام می شود و فهرست مربوطه وارد آگهی اسامی نامزدها می شود.
تبصره ـ در صورت عدم پاسخ هیئت نظارت استان در موعد مقرر، نظر هیئت اجرایی ملاک عمل خواهد بود.

ماده 13 ـ حضور نامزدها در یک فهرست منوط به عضویت آنها در آن حزب یا جبهه نیست.

ماده 14 ـ ثبت فهرست در سامانه انتخابات و یا تحویل فهرست به هیئت های اجرایی توسط نمایندگان تام الاختیار احزاب و جبهه های سیاسی به منزله تأیید نهایی و قطعی فهرست توسط دبیرکل یا بالاترین مقام مسئول حزب یا جبهه سیاسی، قائم مقام یا رئیس شورای مرکزی حزب موصوف است. تغییر و افزایش اعضای فهرست های انتخاباتی پس از ثبت نهایی در صورتی امکانپذیر است که اسامی اضافه شده برای تکمیل فهرست انتخاباتی ناقص، جایگزینی عضو فوتی یا سلب صلاحیت شده (موضوع تبصره بند (الف) ماده (64) قانون)، انصراف از حضور در فهرست در مهلت قانونی و سایر موارد مذکور در تبصره (2) ماده (21) قانون باشد.
تبصره 1 ـ در صورت اضافه شدن نامعضو یا اعضای جدید به فهرست ، ضروری است تمامی نامزدهای فهرست اعم از اسامی اولیه و ثانویه با درج امضاء، حضور خود و سایر اعضاء در فهرست را تأیید کنند. سند مذکور در سامانه انتخابات بارگذاری و یا به صورت دستی تحویل هیئت اجرایی می شود.
تبصره 2 ـ نامزدهای یک فهرست می توانند شخصاً و به صورت مکتوب به دبیرکل حزب و فرمانداری ذی ربط از حضور در فهرست اعلام انصراف کنند و به صورت مستقل به رقابت انتخاباتی بپردازند. این نامزدها نمی توانند وارد فهرست انتخاباتی جدید شوند و عدول از انصراف در این شرایط نیز امکانپذیر نیست.

ماده 15 ـ در صورت فوت، سلب صلاحیت یا انصراف یکی از اعضای فهرست به نحوی که در ماده (21) قانون ذکر شده، فرماندار مکلف است بلافاصله تعداد و اسامی عضو یا اعضای حذف شده را به اطلاع نماینده تام الاختیار حزب یا جبهه سیاسی مربوطه برساند. در این صورت نماینده تام الاختیار حزب یا جبهه سیاسی می تواند ظرف (48) ساعت پس از اطلاع از انصراف یا حذف افراد فهرست خود، اقدام به معرفی عضو یا اعضای جدید با رعایت تبصره های ماده (14) این آیین نامه کند. در این شرایط هیئت اجرایی باید ظرف (24) ساعت بررسی های لازم در این خصوص را انجام دهد.
تبصره ـ در صورت عدم ارائه اسامی جدید توسط احزاب و جبهه های سیاسی که تعداد اعضای آن به کمتر از دو سوم کرسی های مورد نیاز حوزه انتخابیه رسیده است، فهرست انتخاباتی مذکور از آگهی انتخابات حذف می شود و اعضای آن فهرست باید یا به صورت منفرد در انتخابات شرکت کنند و یا در صورت رعایت مواعد زمانی در فهرست احزاب و جبهه های سیاسی که فهرست آنها ناقص است، قرار گیرند. تمامی مواعد یاد شده نباید از مهلت قانونی انصراف و اعلام عدم حضور در فهرست های انتخاباتی بیش از پنج روز قبل از شروع تبلیغات تجاوز کند.

ماده 16 ـ هر فهرست باید یک عنوان انتخاباتی داشته باشد. عنوان هر فهرست باید متناسب با اهداف و رویکردهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، حقوقی و اجرایی آن حزب یا جبهه ارائه کننده آن باشد. بر اساس تبصره ماده (4) آیین نامه اجرایی ماده (13) قانون نحوه فعالیت احزاب و جبهه های سیاسی موضوع تصویب نامه شماره 22036/ت54464هـ مورخ 1397/02/29، با توجه به اینکه آن دسته از ائتلاف هایی که فعالیت استانی و شهرستانی می کنند، تنها مجاز به استفاده از عنوان حزب و یا ائتلاف مربوط هستند، عناوین انتخاباتی فهرست های احزاب و جبهه های سیاسی سایر حوزه های انتخابیه نیز باید یکسان باشد. چنانچه عنوان فهرست، متفاوت از اهداف حزب یا جبهه ارائه کننده آن فهرست باشد، عنوان مزبور باید با رعایت تبصره (4) ماده (2) قانون نحوه فعالیت احزاب و گروه های سیاسی مصوب 1394 به تأیید هیئت اجرایی مربوطه برسد.

ماده 17 ـ بالاترین مقام حزب یا جبهه سیاسی و یا نماینده تام الاختیار ایشان در کشور می تواند به منظور پیگیری اموری همچون تبلیغات انتخاباتی فهرست احزاب و جبهه های سیاسی، معرفی، صدور کارت نمایندگان فهرست در شعب اخذ رأی و نظایر آن، برای هر حوزه انتخابیه یک نفر نماینده ویژه به هیئت اجرایی معرفی کند. سازوکار معرفی نمایندگان ویژه احزاب و جبهه های سیاسی توسط وزارت کشور تعیین و اعلام می شود.

ماده 18 ـ به منظور جلوگیری از تخلفات و خطاهای احتمالی و نیز تسهیل در شمارش آراء و امر نظارت، حفظ آرای واقعی مردم و جلوگیری از تضییع حقوق نامزدها، وزارت کشور برای هر نامزد انتخابات اعم از منفرد یا عضوی از یک فهرست یک شناسه منحصر به فرد تخصیص می دهد. هر فهرست نیز به صورت مستقل دارای یک شناسه است. اختصاص شناسه به نامزدها و فهرست ها توسط سامانه انتخابات انجام می پذیرد و از طریق فرمانداران و بخشداران در اختیار احزاب، جبهه ها و نامزدها قرار می گیرد.

ماده 19 ـ در رأی گیری دستی، اصل بر نوشتن "نام و نام خانوادگی" نامزدها به همراه "شناسه" آنها در تعرفه اخذ رأی است. لیکن در صورت نوشتن یکی از موارد مذکور نیز رأی صحیح بوده و باید به نام فرد، شمارش شود. اخذ رأی در انتخابات تمام الکترونیک با ثبت شناسه نامزدها و فهرست در صندوق اخذ رأی الکترونیکی صورت می پذیرد.

ماده 20 ـ چنانچه آرای ریخته شده به صندوق به علت تشابه اسمی نامزدهای انتخاباتی به هیچ وجه قابل تشخیص و تفکیک نباشد، به نسبت آرای نامزدهای دارای تشابه اسمی در آن صندوق میان آنان تقسیم می شود و در مورد رأی یا آرای باقی مانده غیرقابل تقسیم، به حکم قرعه عمل می شود.
تبصره 1 ـ به منظور حفظ آرای واقعی مردم و جلوگیری از تضییع حقوق نامزدها، چنانچه نامزدی در حوزه انتخابیه به تشخیص هیئت اجرایی برای عامه مردم ناشناخته و گمنام باشد، ولی نام خانوادگی و یا نام و نام خانوادگی او مشابه نام خانوادگی و یا نام و نام خانوادگی یکی از داوطلبان سرشناس و معروف آن حوزه باشد، باید مشخصه ای مانند شناسه، شغل، محل سکونت، نام پدر و غیره برای وی تعیین و در آگهی انتشار اسامی نامزدهای انتخاباتیدرج شود. آرای فاقد آن مشخصه، برای وی منظور نخواهد شد. فرد مذکور می تواند در تبلیغات انتخاباتی خود مشخصه تعیین شده را قید کند و چنانچه در ایام تبلیغات انتخاباتی اعلام انصراف کند، نامزد همنام او می تواند قبل از روز انتخابات از طریق رسانه ها و یا صدور اطلاعیه ادامه نامزدی خود را برای رفع ابهام اعلام کند.
تبصره 2 ـ در مواردی که دو انتخابات به طور همزمان انجام می شود، آرایی که اشتباهاً به صندوق دیگر ریخته شود، با حضور ناظرین دو انتخابات و نمایندگان فرماندار و بخشدار قبل از هر اقدامی به صندوق مربوطه انتقال داده شده و سپس مراحل قانونی مربوط انجام می شود.

ماده 21 ـ چنانچه نامزد به غیر از نام و نام خانوادگی مندرج در شناسنامه به نام دیگری نـیز مـشهور بـاشد کـه آن را در پـرسشـنامـه اعلام داوطلـبی قید کرده است و مورد تأیید هیئت اجرایی نیز باشد، فرماندار یا بخشدار حوزه انتخابیه موظف است یک نام دیگر نامزد را نیز به عنوان اشتهار در آگهی اسامی نامزدها قید کند. در صورت تشابه اسمی، تبصره (1) ماده (20) این آیین نامه لازم الاتباع خواهد بود.

ماده 22 ـ در اجرای ماده (24) قانون، سهم هر فهرست انتخاباتی و نامزد منفرد از کرسی های اصلی آن حوزه انتخابیه در شهرهای بیش از (500) هزار نفر جمعیت با شرایط زیر تعیین می شود:
1 ـ آرای هر نامزد عضو فهرست انتخاباتی از مجموع آرای انفرادی به علاوه آرایی که از فهرست کسب کرده است، حاصل می شود.
2 ـ مجموع آرای نامزدهای یک فهرست کل آرای آن فهرست محسوب می شود.
3 ـ آرای هر نامزد منفرد برابر با آرای مکتسبه ایشان است.
4 ـ آرای صحیح حوزه انتخابیه، مجموع بندهای (1) و (3) این ماده است.
5 ـ سهم تعداد کرسی های هر فهرست از تقسیم کل آرای آن فهرست بر کل آرای صحیح مأخوذه ضربدر تعداد کرسی های مورد نیاز آن حوزه انتخابیه به دست می آید.
6 ـ سهم تعداد کرسی های نامزدهای منفرد از تقسیم آرای مکتسبه تمامی نامزدهای منفرد بر کل آرای صحیح مأخوذه آن حوزه انتخابیه ضربدر تعداد کرسی های مورد نیاز آن حوزه به دست می آید.
تبصره 1 ـ ملاک عمل در تعیین کرسی های مربوط به هر فهرست و نامزدهای منفرد موضوع بندهای (5) و (6) این ماده، عدد صحیح است. در این مرحله اعشار محاسبه نمی شود.
تبصره 2 ـ چنانچه تعداد کرسی های کسب شده کمتر از تعداد سقف کرسی های مورد نیاز آن حوزه باشد، باقیمانده کرسی ها به ترتیب از بالاترین رقم اعشار به آن فهرست یا نامزدهای منفرد اختصاص پیدا می کند.

ماده 23 ـ در صورت تساوی آراء در حوزه های انتخابیه بیش از (500) هزار نفر جمعیت، قرعه تعیین کننده است. قرعه کشی بلافاصله در هیئت اجرایی و با حضور نمایندگان هیئت نظارت شهرستان و نامزدهای ذی نفع یا نمایندگان آنها و نماینده فهرستی که آراء آنها مساوی شده است، برگزار می شود.
تبصره ـ در حوزه های انتخابیه کمتر از (500) هزار نفر جمعیت، بر اساس تبصره (1) ماده (20) قانون عمل خواهد شد.

ماده 24 ـ در اجرای بند (1) ماده (25) قانون، اعضای علی البدل حوزه های انتخابیه بالای (500) هزار نفر جمعیت به شرح زیر است:
1 ـ شوراهای دارای (11) نفر عضو اصلی، (6) نفر علی البدل.
2 ـ شوراهای دارای (13) نفر عضو اصلی، (7) نفر علی البدل.
3 ـ شوراهای دارای (15) نفر عضو اصلی، (8) نفر علی البدل.
4 ـ شورای شهر تهران، (21) نفر عضو اصلی، (11) نفر علی البدل.

ماده 25 ـ در صورتی که منتخبان یک حوزه انتخابیه تماماً از یک فهرست انتخاباتی و یا تماماً منفرد باشند، اعضای علی البدل مورد نیاز آن حوزه انتخابیه صرفاً از نامزدهای منفرد به ترتیب بیشترین آراء انتخاب خواهند شد.
تبصره ـ در صورتی که تعداد اعضای منتخب فهرست یک نفر باشد، عضو علی البدل به آن فهرست تعلق نمی گیرد.

ماده 26 ـ در اجرای بند (3) ماده (25) قانون، در صورت فوت، استعفاء یا سلب عضویت یک یا چند نفر از منتخبین شورای اسلامی، جایگزین فرد مذکور به شرح زیر به عنوان عضو علی البدل تعیین می شود:
1 ـ چنانچه فرد مستعفی، سلب عضویت شده یا فوتی، عضو فهرست انتخاباتی باشد، فرد جایگزین و علی البدل ایشان باید عضو همان فهرست به ترتیب بالاترین رأی باشد. در غیر این صورت نامزد عضو فهرست های دیگر یا نامزد منفردی که بالاترین رأی را کسب کرده، جایگزین می شود.
2 ـ چنانچه فرد مستعفی، سلب عضویت شده یا فوتی، جزء نامزدهای منفرد باشد، جایگزین و علی البدل ایشان نامزد منفردی است که بالاترین رأی را کسب کرده است. در صورت عدم وجود نامزد منفرد، عضو علی البدل از فهرستی که بالاترین رأی را کسب کرده انتخاب می شود و فردی که در این فهرست بیشترین رأی را کسب کرده است به عنوان عضو علی البدل برگزیده می شود.

ماده 27 ـ فرمانداران و بخشداران موظفند، آگهی اسامی نامزدها را که حاوی نام و نام خانوادگی تمامی نامزدها، شناسه آنها و فهرست عناوین انتخاباتی احزاب و جبهه های سیاسی به انضمام نام اعضای هر فهرست با شناسه آنها است از سامانه انتخابات اخذ و در موعد مقرر منتشر و در شعب اخذ رأی اطلاع رسانی کنند.
تبصره ـ در صورت سلب صلاحیت (موضوع تبصره های (الف) و (ب) ماده (64) قانون) پس از موعد مذکور در این ماده، فرمانداران موظفند اقدام به حذف یا اضافه کردن نام نامزد رد صلاحیت شده کنند.

ماده 28 ـ در اجرای ماده (56) قانون، فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در کلیه مراحل انتخابات، مکلف به ایجاد نظم و جلوگیری از بی قانونی است و باید ضمن عدم دخالت در امور اجرایی و نظارت و در راستای برقراری نظم انتخاباتی با مجریان و ناظران همکاری کند و حسب درخواست فرمانداران و بخشداران نیروهای خود را در اختیار آنان قرار دهد.

ماده 29 ـ در انتخابات میان دوره ای شوراهای اسلامی، در هر حوزه فقط کسانی حق رأی دارند که در انتخابات قبلی آن دوره در همان حوزه رأی داده باشند یا در هیچ حوزه ای رأی نداده باشند. رعایت بند (ج) ماده (36) قانون و تبصره آن نیز برای حوزه های انتخابیه با جمعیت زیر (100) هزار نفر جمعیت الزامی است.

ماده 30 ـ بخشدار یا فرماندار موظف است به محض اطلاع از توقف یا ابطال انتخابات، مراتب را به ستاد انتخابات کشور اعلام کند.

ماده 31 ـ مجلس شورای اسلامی حداقل شش ماه پیش از تشکیل هیئت اجرایی مرکزی به استناد ماده (69) قانون، اعضای هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات را با ذکر سمت ایشان در هیئت، به وزارت کشور معرفی می کند.

ماده 32 ـ چگونگی محاسبه حق الزحمه مستخدمان دولت که در اجرای ماده (90) قانون، از زمان صدور دستور آغاز انتخابات تا انتهای برگزاری انتخابات، با وزارت کشور، استانداری ها، فرمانداری ها، بخشداری ها، هیئت های اجرایی و هیئت های نظارت همکاری می کنند به شرح زیر است:
1 ـ آن دسته از کارکنان دولت که در هر مرحله از انتخابات از سوی یکی از دسـتگاه ها به مراجع یادشده تا شش ماه مأمور می شوند، حقـوق و مـزایـای مـاهانه خود را بر اساس بند (7) ماده (68) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1368 و آیین نامه اجرایی تبصره (2) ماده (21) و ماده (121) قانون مذکور از دسـتگاه متبوع دریافت می کنند. حقوق و مزایای کارمندانی که مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری نیستند، بر اساس قانون دستگاه متبوع خود محاسبه خواهد شد.
2 ـ میزان حق الزحمه برای آن دسته از کارکنان دولت یا نیروهای مردمی که به صورت داوطلبانه برای رأی گیری، قرائت و شمارش آراء با هیئت های اجرایی یا هیئت های نظارت بر انتخابات همکاری می کنند، مطابق آیین نامه نحوه پرداخت حق الزحمه مجریان و ناظران انتخابات موضوع تصویب نامه شماره 137196/ت40013هـ مورخ 1387/08/08 با اصلاحات بعدی آن خواهد بود. پرداخت هرگونه وجهی خارج از چهارچوب این بند تحت هر عنوان ممنوع است.
3 ـ دسـتگاه هـای مـربوطه مـوظف بـه تـأمین اعتبـار لازم و پرداخت حق الزحمه مستخدمان مشمول این ماده از محل اعتبارات مصوب مربوط هستند.
4 ـ فرماندار یا بخشدار یا رئیس هیئت نظارت می توانند برای قدردانی از تلاش های مجریان یا ناظران انتخابات، تقدیرنامه کتبی صادر کنند.
5 ـ تقدیرنامه های صادرشده از سوی رؤسای هیئت های نظارت استان و شهرستان از نظر برخـورداری از مزایای اداری به ترتیـب معادل تشویق نامه استاندار و فرماندار است.
تبصره ـ در مأموریت های بیش از شش ماه، وزارت کشور موظف به پرداخت حقوق و مزایا تا انتهای دوره مأموریت است.

فصل دوم – هیئت های اجرایی

ماده 33 ـ هیئت های اجرایی، هیئت هایی متشکل از اعضای حقوقی و حقیقی مندرج در مواد (44)، (47) و (48) این آیین نامه هستند که تحت عناوین هیئت های اجرایی مرکزی شامل هفت نفر عضو اداری به همراه شش نفر عضو معتمد، هیئت اجرایی شهرستان شامل سه نفر عضو اداری به همراه هشت نفر عضو معتمد و هیئت اجرایی بخش شامل چهار نفر عضو اداری به همراه هفت نفر عضو معتمد به منظور اجرای انتخابات تشکیل می شوند که از حیث حیطه مسئولیت، به ترتیب با هیئت مرکزی نظارت، هیئت نظارت شهرستان و هیئت نظارت بخش به انجام وظایف قانونی خود می پردازند.

ماده 34 ـ جلسات هیئت اجرایی مرکزی با حضور حداقل یازده (11) نفر از اعضاء رسمیت یافته و اخذ تصمیمات با تأیید حداقل نه (9) نفر لازم الاجرا است. رأی ممتنع در حکم رأی مخالف است.
ماده 35 ـ بر اساس ماده (45) قانون و تبصره های آن، مدت زمان فرایند مربوط به معرفی معتمدین از سوی وزیر کشور و تأیید آنها توسط هیئت مرکزی نظارت نباید از هفت روز تجاوز کند.

ماده 36 ـ مصوبات هیئت اجرایی مرکزی که از سوی دبیرخانه ستاد انتخابات کشور ابلاغ می شود از سوی کمیته های ذیل ستاد مذکور پیگیری می شود.

ماده 37 ـ در صورت همزمانی برگزاری دو یا چند انتخابات و یا انتخابات میان دوره ای با انتخابات شوراهای اسلامی، با توافق هیئت های نظارت مربوطه تشکیل یک هیئت اجرایی مرکزی مشترک، بلامانع است.

ماده 38 ـ پس از اعلام وصول دستور شروع انتخابات از سوی فرمانداران و بخشداران در سامانه انتخابات، فرمانداران، معتمدین را از تمامی شهرهای شهرستان خود انتخاب می کنند. بخشداران نیز معتمدین هیئت اجرایی را از روستاهای همان بخش انتخاب و به هیئت نظارت معرفی می کنند.
تبصره 1 ـ فرمانداران و بخشداران نباید اعضای فعلی شوراهای اسلامی را به عنوان معتمدین هیئت اجرایی به هیئت نظارت معرفی کنند.
تبصره 2 ـ در اجرای ماده (40) قانون، معتمدین منتخب اصلی و علی البدل از داوطلب شدن در حوزه های انتخابیه مربوطه محرومند.

ماده 39 ـ در صورت عدم تأیید صلاحیت کل یا تعدادی از معتمدین، فرمانداران و بخشداران موظفند ظرف (24) ساعت ضمن تشکیل جلسه با اعضای حقوقی هیئت اجرایی و مشورت با آنها افراد جدید را شناسایی کرده و به تعداد دو برابر معتمدین تـأیید نشـده، افـراد واجد شـرایط مذکور را بـرای تـأمین کسری معتمدین به هیئت نظارت مربوط معرفی کنند. اعلام نظر اعضای حقوقی، مشورتی است و تصمیم نهایی برای معرفی کسری معتمدین هیئت های اجرایی با شخص فرماندار یا بخشدار است.

ماده 40 ـ چنانچه تعداد معتمدین تأیید شده بـه بیست (20) نفر نرسد و فرماندار یا بخشدار با هیئت نظارت مربوطه به توافق نرسند، فرماندار یا بخشدار موظف است در اسرع وقت مراتب را با شرح ماوقع به منظور تأمین کسری، به استاندار و هیئت نظارت استان و سـتاد انتخابات کشور ارسال کند.
تبصره ـ چنانچه بر اساس قانون، فرایند انتخاب معتمدین توسط استاندار صورت پذیرد، جلسه انتخاب معتمدین اصلی و علی البدل هیئت اجرایی در اسرع وقت پس از تصمیم نهایی استاندار و هیئت نظارت استان تشکیل خواهد شد. مدت زمان تشکیل هیئت اجرایی در شهرستان و بخش با احتساب مراحل تأمین کسری معتمدین، نباید از نه (9) روز تجاوز کند.

ماده 41 ـ فرمانداران و بخشداران در اسرع وقت با ارسال دعوت نامه، جلسه انتخاب معتمدین هیئت اجرایی را با حضور نماینده هیئت نظارت مربوطه تشکیل داده و پس از حضور حداقل بیست (20) نفر از معتمدین دعوت شده، رسمیت جلسه را اعلام می کنند. سپس معتمدین حاضر در جلسه هیئت اجرایی شهرستان از بین خود هشت (8) نفر و معتمدین حاضر در جلسه هیئت اجرایی بخش هفت (7) نفر را به عنوان معتمدین اصلی و پنج (5) نفر را به عنوان معتمدین علی البدل هیئت اجرایی با رأی مخفی و اکثریت نسبی آراء انتخاب می کنند.

ماده 42 ـ پس از برگزاری جلسه انتخاب اعضای اصلی و علی البدل هیئت اجرایی، چنانچه فردی به نحوه انتخاب آنان اعتراضی داشته باشد، می تواند شکایت خود را به هیئت نظارت مربوطه تسلیم کند. در صورتی که نظر هیئت نظارت ذی ربط مبنی بر ابطال فرایند مذکور باشد، فرماندار و بخشدار مکلفند فرایند انتخاب اعضای اصلی و علی البدل هیئت اجرایی را با لحاظ شرایط قانونی آن تکرار کنند.

ماده 43 ـ رؤسای هیئت های اجرایی و نظارت موظفند با هماهنگی و توافق لازم، فردی را که به طور همزمان در بیش از یک هیئت، اعم از اجرایی یا نظارت عضویت دارد، در یک هیئت ابقاء و از سایر هیئت ها حذف کنند.

ماده 44 ـ هیئت های اجرایی موظفند در اجرای مواد (79) و (82) قانون، هیئت های نظارت مربوطه و متناظر خود را در جریان مراحل و امور انتخابات قرار دهند و یک نسخه از تمامی صورتجلسات و آگهی های خود را به آن هیئت تحویل دهند.
تبصره ـ فرماندار یا بخشدار موظف است از نماینده هیئت نظارت جهت حضور در جلسات هیئت اجرایی دعوت به عمل آورد.

ماده 45 ـ در اجرای ماده (54) قانون، فرمانداران و بخشداران موظفند، پس از تشکیل هیئت های اجرایی شهرستان و بخش و تأیید آن هیئت ها، نسبت به تعیین تعداد و محل شعب ثبت نام و اخذ رأی حوزه های انتخابیه تابعه و ثبت آن در سامانه انتخابات اقدام کنند و مراتب را به اطلاع هیئت نظارت متناظر نیز برسانند.

ماده 46 ـ صدور آگهی انتخابات از طریق سامانه انتخابات صورت می پذیرد.
تبصره ـ در صورت تغییر احتمالی در تعداد و محل شعب اخذ رأی، آگهی مذکور اصلاح و مجدداً اطلاع رسانی می شود.

ماده 47 ـ فرمانداران و بخشداران موظفند در اجرای ماده (55) قانون، پس از وصول اسامی اعضای شعب ثبت نام و اخذ رأی از هیئت اجرایی، نسبت به ثبت اسامی آنها در سامانه اقدام و احکام آنان را صادر کنند. رعایت مواد (38) و (40) قانون در انتخاب اعضای شعب اخذ رأی ضروری است.

ماده 48 ـ فرمانداران و بخشداران موظفند، با رعایت مواد (38) و (40) قانون بـرای هر یک از شعب ثبت نام و اخذ رأی، یک نفر نماینده که باید حتی الامکان از کارمندان دولت باشد، از طرف خود، تعیین و نسبت به صدور حکم آنان اقدام کنند و برای تحویـل گرفتن صندوق و تعرفه و برگ رأی و سایر اقلام و لوازم انتخاباتی با تعیین تاریخ و محل مراجعه، از ایشان و اعضای شعبه برای شرکت در جلسه توجیهی دعوت به عمل آورند.
تبصره ـ به منظور جلوگیری از هرگونه خللی در برگزاری برنامه های روز ثبت نام و اخذ رأی، هیئت اجرایی موظف است ترتیبی اتخاذ کند که در صورت عدم حضور هر یک از اعضای شعبه یا نماینده فرماندار و بخشدار، بلافاصله فرد جایگزین به محل شعبه اعزام گردد.

ماده 49 ـ فرمانداران و بخشداران موظفند ترتیبی اتخاذ کنند که یک روز قبل از روز اخذ رأی، محل شعب ثبت نام و اخذ رأی از طریق اعزام نمایندگان فرماندار و بخشدار بررسی و آماده برگزاری انتخابات شوند.

ماده 50 ـ هیئت اجرایی موظف است با دعوت از نمایندگان فرماندار یا بخشدار و اعضای شعب در جلسه توجیهی، نسبت به آموزش برنامه ثبت نام و اخذ رأی و قرائت و شمارش آراء و سـایر آموزش های لازم اقدام کند.

ماده 51 ـ فرمانداران و بخشداران موظفند با اطلاع هیئت نظارت به گونه ای برنامه ریزی کنند که در مناطق دورافتاده و صعب العبور حتی الامکان یک روز قبل از روز اخذ رأی، تعرفه و برگ های رأی و مهر انتخابات و سایر وسایل و لوازم انتخاباتی و تجهیزات الکترونیکی در اختیار نماینده فرماندار یا بخشدار قرار گیرد.
تبصره ـ نمایندگان فرماندار یا بخشدار موظفند پس از حضور در محل شعب ثبت نام و اخذ رأی، صندوق و دستگاه احراز هویت و تعرفه و سایر اقلام انتخاباتی را در اختیار رئیس شعبه قرار دهند. مسئولیت پیگیری و تأمین کسری احتمالی تعرفه به عهده نمایندگان فرماندار و بخشدار و مسئولیت حفظ و حراست از برگ های رأی به منـظور جلوگیری از خروج آنها از محل شعبه اخذ رأی، به عهده اعضای شعبه و مأموران انتظامی است.

ماده 52 ـ هیئت اجرایی موظف است ترتیبی اتخاذ کند تا شعب ثبت نام و اخذ رأی حداقل یک ساعت قبل از شروع اخذ رأی آماده به کار شوند و مسئولین شعبه در محل حاضر باشند. این امر با همکاری نمایندگان فرماندار یا بخشدار و اعضای شعب اخذ رأی صورت می پذیرد.

ماده 53 ـ هیئت های نظارت در شهرستان و بخش موظفند نمایندگان خود در شعب اخذ رأی را ظرف (72) ساعت قبل از روز اخذ رأی به ترتیب به فرماندار و بخشدار حوزه انتخابیه معرفی کنند.
تبصره 1 ـ در صورت تعیین و معرفی کتبی ناظر برای هر یک از شعب ثبت نام و اخذ رأی از طرف هیئت نظارت شهرستان یا بخش، فرمانداران یا بخشداران موظفند نسبت به اعزام وی به نحوی که قبل از شروع اخذ رأی در محل شعبه حضور داشته باشد، اقدام کنند.
تبصره 2 ـ در صورت همزمانی انتخابات شوراها با انتخابات های دیگر، هیئت های نظارت مربوطه می توانند با توافق و هماهنگی خود، از ناظران و امکانات مشترک استفاده کنند.
تبصره 3 ـ تمامی امور مربوط به تصمیمات اجرایی در شعبه بر عهده نماینده فرماندار و بخشدار و تمامی وظایف و اختیارات نظارتی در شعبه بر عهده ناظر مسئول شعبه است.

ماده 54 ـ هیئت مرکزی نظارت در اجرای تبصره (4) ماده (87) قانون، به تخلفات انتخاباتی عوامل نظارت (اعم از هیئت های نظارت و عوامل معرفی شده در ماده (77) قانون) غیرکارمند، رسیدگی می کند. مجازات متخلف، یک تا سه دوره محرومیت از همکاری به عنوان عامل اجرایی یا نظارت در انتخابات مقرر در اصل ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. تصمیمات این هیئت از طریق اظهارنامه رسمی به متخلف ابلاغ می شود. این تصمیمات قطعی است.

ماده 55 ـ فرمانداران و بخشداران موظفند برای حفاظت شعب ثبت نام و اخذ رأی با همکاری و انتخاب فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به تعداد لازم از مأموران انتظامی تأمین و ضمن صدور ابلاغ نامبردگان، آنان را به همراه نماینده خود و ناظر و اعضای شعبه ثبت نام و اخذ رأی به محل اعزام کنند.
تبصره ـ در صورت نیاز به نیروهای کمکی و درخواست کتبی فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، با تصویب شورای تأمین استان، سایر نیروهای نظامی با آن فرماندهی، همکاری می کنند.

فصل سوم – هیات های نظارت

ماده 56 ـ در اجرای ماده (69) قانون و به استناد ماده (73) قانون اصلاح قانون تشکیلات شوراهای اسلامی کشور و انتخابات شوراهای مزبور مصوب 1365 با اصلاحات و الحاقات بعدی و به منظور نظارت بر امر انتخابات شوراها، هیئت مرکزی نظارت بر امر انتخابات شوراهای اسلامی کشور متشکل از سه (3) نفر از اعضای کمیسیون شوراها و امور داخلی و دو(2) نفر از اعضای کمیسیون اصل نودم به انتخاب مجلس شورای اسلامی تشکیل می شود.
تبصره ـ در صورتی که به تعداد لازم از کمیسیون های مذکور داوطلب نباشد، مجلس شورای اسلامی از میان سایر نمایندگان داوطلب پنج نفر را انتخاب می کند.

ماده 57 ـ در اجرای ماده (69) قانون و به استناد ماده (74) قانون اصلاح قانون تشکیلات شوراهای اسلامی کشوری و انتخابات شوراهای مزبور مصوب 1365 با اصلاحات و الحاقات بعدی به منظور نظارت بر امر انتخابات شوراهای اسلامی کشور در هر استان، هیئت نظارت استان مرکب از سه نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی آن استان به تعیین هیئت مرکزی نظارت تشکیل می شود. هیئت مرکزی نظارت پس از تعیین اعضای هیئت نظارت استان، اسامی آنان را به منظور اطلاع ستاد انتخابات استان به ستاد انتخابات کشور اعلام می کند.
تبصره ـ در هر استانی که تعداد نمایندگان آن از سه (3) نفر کمتر باشد و یا به حدنصاب از آن استان داوطلب نباشد، تعیین بقیه اعضاء از بین نمایندگان استان های مجاور با هیئت مرکزی نظارت است.

ماده 58 ـ ستاد انتخابات استان پس از وصول اسامی اعضای هیئت نظارت استان از ستاد انتخابات کشور، اسامی نامبردگان را به فرمانداری های تابعه اعلام می کند.

ماده 59 ـ هیئت نظارت استان در هر شهرستان، هیئت نظارت شهرستان بر انتخابات شوراهای اسلامی شهر را مرکب از پنج (5) نفر از معتمدین محل تشکیل می دهد و اسامی آنان را به فرمانداری ذی ربط و ستاد انتخابات استان اعلام می کند.
تبصره ـ در اجرای تبصره ماده (69) قانون در صورت بروز اختلاف نسبت به معرفی عضو پیشنهادی هیئت نظارت از سوی نمایندگان هر شهرستان، نظر هیئت نظارت استان ملاک عمل قرار خواهد گرفت.

ماده 60 ـ فرماندار مکلف است پس از وصول اسامی اعضای هیئت نظارت شهرستان، اسامی نامبردگان را به بخشداران تابعه اعلام کند.

ماده 61 ـ هیئت نظارت شهرستان برای هر بخش، هیئت نظارت بخش را مرکب از سه نفر معتمد محلی برای نظارت بر انتخابات بخش تشکیل می دهد و اسامی آنان را به بخشدار و فرماندار مربوطه اعلام می کند.

ماده 62 ـ شرکت اعضای هیئت نظارت شهرستان و بخش در جلسات هیئت اجرایی به منظور نظارت بر صحت برگزاری انتخابات است و عدم حضور آنان در جلسات و یا خودداری از امضای صورتجلسات مانع از ادامه کار انتخابات نخواهد بود.

ماده 63 ـ هیئت های نظارت در چارچوب قانون و آیین نامه اجرایی تنها ناظر بر اجرای صحیح قانون هستند و حق دخالت در امور اجرایی انتخابات را ندارند.

ماده 64 ـ زمان تشکیل هیئت های نظارت باید قبل از تشکیل هیئت های اجرایی متناظر باشد.

فصل چهارم – اعلام داوطلبی، بررسی سوابق و رسیدگی به صلاحیت داوطلبان

ماده 65 ـ فرمانداران و بخشداران مکلفند در اجرای مواد (60) و (61) قانون بلافاصله پس از وصول دستور شروع انتخابات از وزارت کشور و تشکیل هیئت اجرایی، تاریخ شروع و خاتمه ثبت نام از داوطلبان و شرایط انتخاب شوندگان، مدارک مورد نیاز و مفاد پرسشنامه اعلام داوطلبی را برای بارگذاری در سامانه از طرق مقتضی به اطلاع کلیه اهالی حوزه انتخابیه برسانند.
تبصره ـ ثبت نام از داوطلبان انتخابات شوراهای اسلامی کشور طی هفت(7) روز از ساعت (8) تا (16) به صورت الکترونیکی در سامانه اعلامی وزارت کشور صورت می پذیرد و در صورت ضرورت با تشخیص ستاد انتخابات کشور، فرمانداری ها و بخشداری ها به عنوان مراکز حوزه های انتخابیه، ثبت نام حضوری را انجام می دهند.

ماده 66 ـ در صورت ضرورت و تشخیص وزارت کشور به ثبت نام حضوری از داوطلبان انتخابات شورای اسلامی روستا، ثبت نام از داوطلبان هر روستا به صورت حضوری در محل فرمانداری ها یا بخشداری های مربوطه انجام می شود.

ماده 67 ـ فرمانداران و بخشداران به عنوان رؤسای هیئت های اجرایی حوزه های انتخابیه موظفند امکانات لازم جهت ثبت نام حضوری از داوطلبان را پیش بینی کنند تا در صورت ضرورت و اعلام وزارت کشور ثبت نام از داوطلبان به صورت حضوری در محل فرمانداری یا بخشداری صورت پذیرد.
تبصره 1 ـ مدارک مورد نیاز برای ثبت نام غیرحضوری در سامانه به شرح زیر است:
1 ـ تصویر کارت ملی.
2 ـ تصویر مدرک تحصیلی بر اساس بند (ز) ماده (37) قانون.
3 ـ تصویر کارت پایان خدمت یا معافیت دائم خدمت نظام وظیفه عمومی (برای آقایان).
4 ـ یک قطعه عکس جدید 4×3.
5 ـ گواهی تأییدیه استعفاء برای مشمولین ماده (41) قانون.
6 ـ گواهی عدم سوءپیشینه که از زمان دریافت آن بیش از سه ماه نگذشته باشد.
تبصره 2 ـ مدارک مورد نیاز برای ثبت نام حضوری داوطلبان در فرمانداری و بخشداری های مربوطه به شرح زیر است:
1 ـ اصل کارت ملی.
2 ـ اصل کارت پایان خدمت یا معافیت دائم خدمت وظیفه عمومی (برای آقایان).
3 ـ یک قطعه عکس جدید 4×3.
4 ـ اصل مدرک تحصیلی بر اساس بند (ز) ماده (37) قانون.
5 ـ گواهی تأییدیه استعفا برای مشمولین ماده (41) قانون.
6 ـ گواهی عدم سوءپیشینه که از زمان دریافت آن بیش از سه ماه نگذشته باشد.

ماده 68 ـ صدور اطلاعیه آخرین مهلت استعفای مشمولین ماده (41) قانون و دریافت گواهی عدم سوء پیشینه از سوی داوطلبان موضوع تبصره (2) ماده (37) قانون، چهار ماه قبل از ثبت نام توسط وزارت کشور صورت می پذیرد.

ماده 69 ـ ملاک ثبت نام نهایی از داوطلبان در انتخابات شوراها اخذ شناسه رهگیری است. شناسه رهگیری در ثبت نام غیرحضوری با پایان ثبت نام توسط سامانه وزارت کشور صادر می شود و در اختیار داوطلبان قرار می گیرد و در ثبت نام حضوری نیز رسید ثبت نام نهایی توسط فرمانداری و بخشداری مربوطه صادر می شود و در اختیار داوطلبان قرار می گیرد. عدم دریافت این شناسه و رسید به منزله عدم ثبت نام در انتخابات است.

ماده 70 ـ صدور و یا استفاده از گواهی خلاف واقع، حسب قوانین، موجب پیگیری قضایی علیه صادرکننده و داوطلب استفاده کننده خواهد بود.

ماده 71 ـ چنانچه در مدت زمان مجاز ثبت نام، سامانه الکترونیکی وزارت کشور دچار اختلال یا قطعی مقطعی گردد، به تناسب زمان قطعی سامانه، فرصت مکفی در اختیار ثبت نام کنندگان قرار می گیرد. تشخیص مدت زمان تمدید بر عهده ستاد انتخابات کشور است. همچنین در صورت اخلال یا قطعی مداوم سامانه مذکور با تشخیص و دستور وزارت کشور، ثبت نام به صورت حضوری در فرمانداری و بخشداری مربوط انجام خواهد شد.

ماده 72 ـ وزارت کشور در پایان هر روز از ثبت نام، فهرست اسامی داوطلبان را از طریق سامانه انتخابات به هیئت های اجرایی و نظارت مربوطه و مراجع استعلامی مندرج در ماده (62) قانون ارسال می کند.
تبصره 1 ـ مراجع استعلامی موضوع ماده (62) قانون موظفند پاسخ استعلام ها را ظرف (10) روز پس از وصول اسامی و مشخصات داوطلبان، به صورت الکترونیکی و محرمانه به ستاد انتخابات کشور اعلام کنند.
تبصره 2 ـ ادارات و دفاتر فناوری اطلاعات مراجع پنجگانه و هیئت مرکزی نظارت موظفند، قبل از صدور دستور شروع انتخابات نسبت به راه اندازی و فراهم کردن سازوکارهای فنی لازم جهت برقراری صفحه تبادل اطلاعات الکترونیک (وب سرویس) یا اخذ دسترسی سامانه ای از سامانه انتخابات با هماهنگی مرکز توسعه فناوری اطلاعات، امنیت و هوشمندسازی وزارت کشور اقدام کنند.

ماده 73 ـ ستاد انتخابات کشور موظف است نتیجه استعلام های دریافتی از مراجع مذکور را به فرمانداری و بخشداری های مربوطه ارسال کند.

ماده 74 ـ هیئت های اجرایی و نظارت می توانند در راستای احراز شرایط مندرج در بند (ز) ماده (37) و (41) قانون، از نتایج استعلام از دیگر مراجع همچون وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مراکز مدیریت حوزه های علمیه، دانشگاه آزاد اسلامی برای صحت سنجی مدارک تحصیلی و از سازمان اداری و استخدامی کشور برای مشاغل مشمول استعفاء و تشخیص همترازی آنان با مقامات ماده (41) قانون از طریق سامانه انتخابات یا سامانه فیمابین استفاده کنند.
تبصره 1 ـ عدم ارسال پاسخ از سوی مراجع استعلامی به منزله عدم سوءسابقه و صحت مدارک داوطلب است.
تبصره 2 ـ دستگاه متخلف در عدم ارسال پاسخ، مشمول مجازات تبصره (2) ماده (62) قانون می شود.

ماده 75 ـ فرمانداران و بخشداران مکلفند به منظور رسیدگی به صلاحیت داوطلبان، بلافاصله پس از دریافت پاسخ استعلام ها از وزارت کشور، جلسه هیئت اجرایی را تشکیل داده و با استفاده از نتایج استعلام ها و با رعایت مفاد مواد (37)، (41)، (42) ، (43)، (65) و (66) قانون، ظرف (14) روز نسبت به تعیین صلاحیت داوطلبان اقدام و مراتب را صورتجلسه و ضمن درج در سامانه، نتایج را از طریق سامانه انتخابات و یا در صورت ضرورت به صورت مکتوب به هیئت های نظارت مربوطه اعلام کنند.
تبصره ـ در صورت رد صلاحیت داوطلبان، هیئت اجرایی مکلف است، مراتب را با ذکر اسناد و مدارک متقن و مستند به مواد قانونی و بندها و تبصره های آنها، صورتجلسه کرده و به همراه اسامی سایر داوطلبان به هیئت نظارت متناظر ارسال کند.

ماده 76 ـ عدم تأیید صلاحیت داوطلبان نمایندگی شوراهای اسلامی کشور در مورد شرط اعتقاد و التزام عملی به اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران باید مستند و بر اساس مدارک و اسناد معتبر باشد که توسط مراکز مسئول قانونی به مراجع اجرایی و نظارتی ارسال شده است.
تبصره 1 ـ بررسی سوابق و تعیین صلاحیت داوطلبان در هیئت های اجرایی و نظارت باید منطبق با مواد (37)، (39)، (41)، (42) ، (43) قانون و ماده واحده قانون لزوم رسیدگی دقیق به شکایات داوطلبین رد صلاحیت شده در انتخابات مختلف مصوب 1378 باشد.
تبصره 2– ملاک ابراز وفاداری به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اصل ولایت مطـلقه فقـیه، اظهار، اعلام یا هر طریق دیگری است که به صورت مستند توسط داوطلب اظهار شده باشد.

ماده 77 ـ هیئت های نظارت شهرستان و بخش پس از وصول صورتجلسات رسیدگی به صلاحیت داوطلبان، به استناد ماده (64) قانون موظفند ظرف (20) روز از وصول صورتجلسات، با رعایت کامل مواد (37)، (41)، (42) ، (43) و (65) قانون، نظر خود مبنی بر تأیید یا رد صلاحیت داوطلبان را صورتجلسه کرده و از طریق سامانه انتخابات به ترتیب به فرماندار و بخشدار مربوطه اعلام کنند.
تبصره 1– هیئت نظارت بخش موظف است صورتجلسه نتیجه رسیدگی به صلاحیت داوطلبان روستاها را به هیئت نظارت شهرستان ارسال کند.
تبصره 2– هیئت نظارت شهرستان موظف است صورتجلسه نتیجه رسیدگی به صلاحیت داوطلبان شهرها را به هیئت نظارت استان ارسال کند.

ماده 78 ـ فرماندار موظف است پس از وصول نظر هیئت نظارت شهرستان، مبنی بر تأیید یا رد صلاحیت داوطلبان شورای اسلامی شهر، بلافاصله با رعایت ماده (65) قانون مراتب تأیید یا رد صلاحیت هر یک از داوطلبان را به طور محرمانه و کتبی به آنها اعلام کند. نظر هیئت نظارت شهرستان در این مرحله در خصوص داوطلبان تأیید صلاحیت شده قطعی و نهایی است و امکان بررسی صلاحیت مجدد داوطلبان تأیید صلاحیت شده در هیئت نظارت بالادستی (استان) وجود ندارد.
تبصره 1 ـ داوطلبان رد صلاحیت شده ظرف چهار روز پس از دریافت نظر هیئت نظارت شهرستان به استناد بند (ب) ماده (64) قانون می توانند ضمن درخواست دلایل رد صلاحیتشان، شکایت خود را به هیئت نظارت استان یا هیئت اجرایی شهرستان تسلیم کنند.
تبصره 2 ـ چنانچه مراجع مندرج در تبصره بند (ب) ماده (64) قانون، ادله جدیدی مبنی بر سوءسابقه داوطلبان به دست آورده باشد و از طریق وزارت کشور به هیئت نظارت استان ارسال کنند، هیئت نظارت استان موظف است ظرف یک هفته پس از اعلام مراجع مزبور، اقدام به بررسی مجدد صلاحیت داوطلب بر اساس مدارک و اسناد جدید کند. در صورت رد صلاحیت داوطلب توسط هیئت نظارت استان، مراتب رد صلاحیت از سوی هیئت مزبور به داوطلب و هیئت مرکزی نظارت ارسال می شود و داوطلب رد صلاحیت شده می تواند ظرف دو روز اعتراض خود را به هیئت مرکزی نظارت اعلام کند. هیئت مرکزی نظارت موظف است ظرف پنج روز اقدام به بررسی مجدد صلاحیت داوطلب کرده و مراتب را جهت اعلام به داوطلب به وزارت کشور و هیئت نظارت استان اعلام کند. نظر هیئت مرکزی نظارت در این خصوص قطعی و لازم الاجرا است.

ماده 79 ـ هیئت نظارت استان موظف است ظرف هفت (7) روز ضمن بررسی، نظر خود درخصوص تأیید یا رد صلاحیت آن دسته از داوطلبان شورای اسلامی شهر که صلاحیتشان در هیئت نظارت شهرستان رد شده و شاکی بوده اند را با تنظیم صورتجلسه به ضمیمه نامه رسمی از طریق سامانه انتخابات به ستاد انتخابات استان ظرف یک روز ارسال کند. ستاد انتخابات استان مراتب را به منظور ابلاغ به داوطلب ظرف یک روز به اطلاع فرمانداری های مربوطه می رساند.

ماده 80 ـ بخشدار موظف است پس از وصول نظر هیئت نظارت بخش، مبنی بر تأیید یا رد صلاحیت داوطلبان شورای اسلامی روستا، بلافاصله با رعایت مفاد ماده (65) قانون مراتب تأیید یا رد صلاحیت هر یک از داوطلبان را به طور محرمانه و کتبی به آنها اعلام کند. نظر هیئت نظارت بخش در این مرحله در خصوص داوطلبان تأیید صلاحیت شده قطعی و نهایی است و امکان بررسی صلاحیت مجدد داوطلبان تأیید صلاحیت شده در هیئت نظارت بالادستی (شهرستان) وجود ندارد.
تبصره 1 ـ داوطلبان رد صلاحیت شده ظرف چهار روز پس از دریافت نظر هیئت نظارت بخش به استناد بند (الف) ماده (64) قانون می توانند ضمن درخواست دلایل رد صلاحیتشان، شکایت خود را به هیئت نظارت شهرستان یا هیئت اجرایی بخش تسلیم نمایند.
تبصره 2 ـ هیئت نظارت شهرستان موظف است ظرف هفت روز بررسی و نظر خود در خصوص تأیید یا رد صلاحیت آن دسته از داوطلبان شورای اسلامی روستا که صلاحیتشان در هیئت نظارت بخش رد شده و شاکی بوده اند را با تنظیم صورتجلسه به ضمیمه نامه رسمی از طریق سامانه انتخابات به هیئت نظارت بخش ظرف یک روز ارسال کند. هیئت نظارت بخش مراتب را به منظور ابلاغ به داوطلب ظرف یک روز به اطلاع بخشدار مربوطه می رساند.
تبصره 3 ـ چنانچه مراجع مندرج در تبصره بند (الف) ماده (64) قانون، ادله جدیدی مبنی بر سوء سابقه داوطلبان به دست آورده باشد و از طریق وزارت کشور به هیئت نظارت شهرستان ارسال کنند، هیئت نظارت شهرستان موظف است ظرف یک هفته پس از اعلام مراجع مزبور، اقدام به بررسی مجدد صلاحیت داوطلب بر اساس مدارک و اسناد جدید کند. در صورت رد صلاحیت داوطلب توسط هیئت نظارت شهرستان، مراتب رد صلاحیت از سوی هیئت مزبور به داوطلب و هیئت نظارت استان ارسال می شود و داوطلب رد صلاحیت شده می تواند ظرف دو روز اعتراض خود را به هیئت نظارت استان اعلام کند. هیئت نظارت استان موظف است ظرف پنج روز اقدام به بررسی مجدد صلاحیت داوطلب کرده و مراتب را جهت اعلام به داوطلب به ستاد انتخابات استان و هیئت نظارت شهرستان اعلام کند. نظر هیئت نظارت استان در این خصوص قطعی و لازم الاجرا است.

ماده 81 ـ در اجرای تبصره ماده (65) قانون، داوطلب رد صلاحیت شده شهر و روستا می تواند ظرف چهار روز از تاریخ اعلام نهایی نتایج بررسی صلاحیت ها، درخواست خود مبنی بر انتشار عمومی دلایل، مدارک و اسناد رد صلاحیتش را تسلیم هیئت نظارت شهرستان کند. هیئت نظارت شهرستان ظرف دو روز موضوع را بررسی و نتیجه را به هیئت اجرایی شهرستان ارسال می کند. هیئت اجرایی شهرستان نیز مکلف است ظرف دو روز دلائل، مدارک و مستندات دریافتی در خصوص رد صلاحیت داوطلب را به صورت عمومی در حوزه انتخابیه منتشر نماید.

ماده 82 ـ بخشدار موظف است پس از وصول نظر هیئت نظارت شهرستان، آگهی اسامی نامزدهای انتخاباتـی شورای اسلامی روستا را حداکثر ظـرف سه (3) روز تهـیه و نه (9) روز قـبل از روز اخذ رأی به منـظور اطلاع اهـالی حوزه انتخابیه، در حوزه مذکور منتشر کند و تمهیدات نصب آن را در شعب اخذ رأی نیز فراهم آورد.

ماده 83 ـ فرماندار موظف است پس از وصول نظر هیئت نظارت استان، آگهی اسامی نامزدهای انتخاباتـی شورای اسلامی شهر را حداکثر ظـرف سه(3) روز تهیه و نه (9) روز قـبل از روز اخذ رأی به منـظور اطـلاع اهـالی حوزه انتخابیه، در حوزه مذکور منتشر کند و تمهیدات اطلاع رسانی آن در شعب اخذ رأی را نیز فراهم آورد.
تبصره ـ ترتیب اسامی نامزدها و ترتیب فهرست های انتخاباتی بر اساس حروف الفبا است و شناسه انتخاباتی نامزدها نیز منحصر به فرد است که توسط سامانه انتخابات به هر نامزد یا فهرست انتخاباتی تخصیص می یابد.

ماده 84 ـ در اجرای تبصره (4) ماده (37) قانون، نامزدهای تایید صلاحیت شده شورای شهر و روستا می توانند صرفاً برای یکبار و نهایتاً تا پانزده (15) روز قبل از روز اخذ رأی، حوزه انتخابیه خود را در محدوده شهرها و روستاهای همان شهرستان و با احراز شرایط مندرج در مواد (37)، (41) و (42) قانون، از طریق درخواست کتبی به هیئت اجرایی مربوطه تغییر دهند. چنانچه بررسی این درخواست مربوط به هیئت اجرایی دیگری غیر از هیئت اجرایی مربوطه باشد، هیئت اجرایی مبداء ظرف یک (1) روز پس از وصول درخواست، مدارک نامزد مورد نظر را به هیئت اجرایی مقصد ارسال می کند. هیئت اجرایی مقصد موظف است ظرف (48) ساعت موضوع درخواست را در جلسه مشترک با هیئت نظارت مربوطه مورد بررسی قرار داده و اعلام نظر کند. چنانچه با درخواست تغییر حوزه موافقت شود، پرونده انتخاباتی نامزد درخواست کننده به حوزه انتخابیه مقصد منتقل خواهد شد و در صورت رد درخواست وی، به استناد مواد قانونی مذکور، تأیید صلاحیت نامزد برای حضور در انتخابات در حوزه انتخابیه اولیه به قوت خود باقی است.
تبصره ـ داوطلبانی که در مرحله آخر بررسی شکایات مربوط به فرآیند بررسی صلاحیت ها، صلاحیتشان از سوی هیئت نظارت بالادستی مورد تأیید قرار می گیرد، ظرف (24) ساعت از زمان ابلاغ تأیید صلاحیت، می توانند درخواست تغییر حوزه انتخابیه خود را به هیئت اجرایی مربوطه تسلیم کنند.

ماده 85 ـ نامزدها و دبیران کل یا بالاترین مقامات احزاب و جبهه های سیاسی، قائم مقامان و رؤسای شوراهای مرکزی احزاب که فهرست انتخاباتی ارائه کرده اند، با لحاظ ماده (35) قانون، می توانند نماینده یا نمایندگان خود را جهت حضور در شعب اخذ رأی با ارائه فهرست مشخصات سجلی، شماره ملی و یک قطعه عکس (4×3) در قالب فایل الکترونیکی به هیئت اجرایی حوزه انتخابیه معرفی کنند و یا در سامانه معرفی شده توسط ستاد انتخابات کشور ثبت کنند.
تبصره 1 ـ هیئت های اجرایی موظفند پنج روز قبل از روز اخذ رأی، اسامی نمایندگان نامزدها را دریافت کرده و تا (24) ساعت قبل از روز اخذ رأی، اقدام به صدور کارت شناسایی یا معرفی نامه ورود به شعبه برای آنها کنند. تمامی مراحل مذکور می تواند از طریق درگاه معرفی شده توسط وزارت کشور و به صورت غیرحضوری انجام شود.
تبصره 2 ـ نماینده تام الاختیار معرفی شده احزاب و جبهه های سیاسی می تواند برای هر حوزه انتخابیه نماینده ویژه در این خصوص معرفی کند. درصورتی که احزاب، دفتر شهرستانی داشته باشند می توانند نمایندگان خود را از طریق دفتر حزب در شهرستان نیز معرفی کنند. احزاب و جبهه های سیاسی می توانند به صورت مشترک بر اساس سهمیه اختصاص یافته در شعب اخذ رأی، نماینده داشته باشند.

ماده 86 ـ تشخیص تعداد نمایندگان هر فهرست انتخاباتی در شعب اخذ رأی، با هیئت اجرایی مربوطه است. نامزدهای حاضر در فهرست های انتخاباتی نمی توانند منفرداً نماینده در شعب اخذ رأی معرفی کنند.

ماده 87 ـ نمایندگان نامزدها یا نمایندگان احزاب و جبهه های سیاسی می توانند بدون دخالت در انجام وظایف سایر مسئولان شعبه، قبل از مهر و موم (پلمب) صندوق تا پایان زمان اخذ رأی، شمارش آراء و تنظیم صورتجلسه در شعبه حضور داشته باشند. ایجاد زمینه ممانعت از حضور نمایندگان نامزدها در محل اخذ رأی، جرم بوده و مستوجب جزای نقدی درجه شش موضوع ماده (19) قانون مجازات اسلامی و هشت سال محرومیت از عضویت و مسئولیت در شعب اخذ رأی است.

ماده 88 ـ نمایندگان نامزدها یا احزاب و جبهه های سیاسی در صورت مشاهده تخلف، شخصاً یا از طریق نامزد مربوط و یا نماینده ویژه آن حزب یا جبهه در حوزه انتخابیه، باید مراتب را به صورت کتبی به نماینده فرماندار یا بخشدار و یا ناظر شعبه و یا هیئت های اجرایی و نظارت اعلام کنند.

ماده 89 ـ تدارکات و تأمین احتیاجات مورد تقاضای هر یک از نمایندگان نامزدها و احزاب و جبهه های سیاسی در شعب اخذ رأی، به عهده نامزد، حزب و جبهه معرفی کننده آنان خواهد بود.

فصل پنجم –تبلیغات

ماده 90 ـ در فعالیت های انتخاباتی، انجام امور زیر ممنوع است:
۱ ـ تبلیغ علیه دیگر نامزدها و هرگونه هتک حرمت و حیثیت و تهدید آنان.
2 ـ نوشتن یا اظهار مطالب خلاف واقع.
3 ـ دیوارنویسی، راه اندازی کاروان های تبلیغاتی.
4 ـ استفاده از بلندگوهای سیار خارج از محل سخنرانی و یا ستاد تبلیغاتی.
5 ـ انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی تحت عنوان داوطلبی خارج از مهلت قانونی تبلیغات.
6 ـ اخلال و بر هم زدن اجتماعات و سخنرانی های قانونی و تعرض به ستادهای انتخاباتی نامزدها.
7 ـ دادن هرگونه وعده انتخاباتی خارج از حدود صلاحیت شوراهای اسلامی توسط نامزدها.
8 ـ استفاده از آثار تبلیغاتی متضمن موارد مغایر عفت عمومی و یا موازین شرع.
9 ـ اقدامات مغایر امنیت ملی نظیر ایجاد تفرقه قومی و مذهبی.
10 ـ استفاده از نمادهای خاص نظیر لباس یا رنگ مشخص جهت تبلیغات نامزدها در شعب اخذ رأی.
11 ـ انتشار و اعلام نظر یا تصویر مقامات و مدیران و اشخاص موضوع ماده (100) قانون، به نفع یا ضرر نامزدها و جریان ها و احزاب و گروه های سیاسی در جریان انتخابات به جز مواردی که قبلاً جنبه عمومی پیدا کرده، با ذکر عنوان و مسئولیت آنان.
تبصره ـ استفاده از صدا و سیما و میز خطابه نماز جمعه یا هر وسیله دیگری که جنبه رسمی و دولتی دارد ممنوع است.
12 ـ استفاده از اظهارنظر، نام، تصویر یا نماد سایر اشخاص حقیقی و حقوقی و همچنین احزاب و گروه های سیاسی بدون ارائه موافقت کتبی آنها به هیئت اجرایی.
13 ـ پاره یا معدوم کردن عکس و آثار تبلیغاتی نامزدهای انتخاباتی در مدت زمان قانونی تبلیغات که در محل مجاز الصاق یا نصب شده باشد.
14 ـ استفاده از وسایل و امکانات وزارتخانه ها و ادارات، شرکت های دولتی و مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری ها و دهیاری ها و شرکت ها و سازمان های وابسته به آن ها و نهادها و مؤسساتی که از بودجه عمومی (به هر نحو و میزان) استفاده می کنند و همچنین در اختیار گذاشتن وسایل مذکور.
15 ـ دستور و یا تحریک کارکنان تمامی دستگاه های اجرایی برای فعالیت تبلیغاتی به نفع یا ضرر نامزدها، توسط مقامات دستگاههای مزبور (اعم از وقت اداری یا خارج از آن).
تبصره 1 ـ فعالیت انتخاباتی دست اندرکاران انتخابات در ساعات و محیط های اداری و غیراداری در حوزه مسئولیت خود ممنوع است.
تبصره 2 ـ فعالیت انتخاباتی کارمندان در ساعات اداری ممنوع است.
16 ـ الصاق هرگونه آثار تبلیغاتی نامزدها بر روی علائم راهنمایی و رانندگی، تابلوی بیمارستان ها، تابلوی مدارس و سایر مؤسسات آموزشی و تابلوهای نصب شده در معابر عمومی توسط بخش دولتی و وابسته به دولت و همچنین تأسیسات عمومی و دولتی و صندوق های پُست، باجه های تلفن، پست های برق و تلفن، تابلوها و املاک بخش خصوصی (مگر با رضایت مالکان یا متصرفان) و هرگونه تابلوی راهنما ممنوع بوده و مأمورین انتظامی در صورت مشاهده چنین مواردی موظفند متخلفان را جلب و به منظور تعقیب قانونی به مقامات قضایی تحویل نمایند. بخشداری ها و فرمانداری ها موظفند با استفاده از امکانات محلی و همکاری دهیاری ها و شهرداری ها نسبت به امحای چنین اوراقی اقدام کنند.
تبصره ـ درجات تحصیلی و سوابق خدمات و فعالیت های مورد ادعا در آثار تبلیغاتی، باید مستند به مدارکی باشد که در صورت نیاز هیئت اجرایی، ارائه آن امکانپذیر باشد.

ماده 91 ـ استفاده از امکانات تبلیغی مؤسساتی که به نحوی از بودجه عمومی استفاده می کنند با رعایت ضوابط و انعقاد قرارداد و اخذ وجه از اشخاص حقیقی و حقوقی که برای آنها کارهای تبلیغاتی انجام می دهند (مثل نشریات وابسته به دولت)، در تبلیغات انتخاباتی بلامانع است.

ماده 92 ـ احزاب و جبهه های سیاسی که در حوزه انتخابیه تهران، ری و تجریش در دوره هفتم انتخابات شوراهای اسلامی اقدام به ارائه فهرست می نمایند و از دوره هشتم انتخابات به بعد، در شهرهای با جمعیت بیش از (500) هزار نفر که مشمول تبصره ماده (25) قانون می باشند، مکلفند نشانی محل ستاد و مشخصات مسئول آن و سایر اطلاعات درخواستی را از طریق نماینده دفتر آن حزب در شهرستان و یا فردی که توسط نماینده تام الاختیار حزب و جبهه در کشور معرفی شده است، به هیئت اجرایی مربوطه ارائه کنند.
تبصره 1 ـ احزاب و جبهه های سیاسی در شهرهای با جمعیت بیش از (500) هزار نفر، می توانند به تعداد مندرج در ماده (98) قانون بصورت مستقل یا ائتلافی ستاد تبلیغات انتخاباتی داشته باشند.
تبصره 2 ـ افراد حاضر در فهرست های انتخاباتی شهرهای با جمعیت بیش از (500) هزار نفر و مشمول تبصره ماده (25) قانون می توانند بصورت مستقل نیز ستاد انتخاباتی داشته باشند.

ماده 93 ـ نـامزدهـا و احزاب و جبهه های سیاسی موظفند مسئولین ستادهای تبلیغات و طرفداران خـود را بـه نحو مقتضی نسبت به مفاد ماده (94) قانون و تبصره های آن توجیه کرده و نسبت به رعایت مرّ قانون تأکید کنند.

ماده 94 ـ نصب تابلو که نشان دهنده مکان ستاد تبلیغات انتخاباتی نامزدها و احزاب و جبهه های سیاسی باشد، الزامی است.
تبصره 1 ـ نامزدها مکلفند جهت برپایی سخنرانی عمومی و یا تجمعات قانونی خارج از محل ستاد تبلیغات انتخاباتی خود، صرفاً در محل های تأییدشده توسط هیئت اجرایی اقدام کنند.
تبصره 2 ـ نصب و استفاده از بلندگو صرفاً در محل ستاد تبلیغاتی نامزدها و محل سخنرانی ایشان مجاز است.
تبصره 3 ـ در روستاها هر نامزد می تواند یک ستاد تبلیغات انتخاباتی داشته باشد.

ماده 95 ـ دستورالعمل مصادیق مجاز و غیرمجاز تبلیغات انتخابات در فضای مجازی و حقیقی با توجه به اقتضائات روز، پس از تدوین در هیئت اجرایی مرکزی و تأیید آن از سوی هیئت مرکزی نظارت، مطابق با مفاد ماده (119) این آیین نامه برای تمامی نامزدها، احزاب و جبهه های سیاسی لازم الاجرا خواهد بود.

ماده 96 ـ هر نامزد انتخاباتی یا حزب و جبهه سیاسی می تواند یک ستاد تبلیغاتی به صورت تارنمای مجازی داشته باشد. نامزدها و نمایندگان احزاب و جبهه های سیاسی باید ضمن رعایت مفاد دستورالعمل مصادیق مجاز و غیرمجاز تبلیغات انتخابات در فضای مجازی و حقیقی نشانی و مشخصات درگاه و مسئول آن را به هیئت اجرایی مربوطه اعلام کرده و پیوند (لینک) آن را در سامانه معرفی شده توسط ستاد انتخابات کشور ثبت کنند.
تبصره 1 ـ آدرس سایر پیام رسان های مجاز و برنامک های قانونی باید در درگاه معرفی شده توسط نامزد ثبت شود.
تبصره 2 ـ مسئولیت صحت مطالب منتشره در تارنما، پیام رسان ها و برنامک های معرفی شده از سوی نامزدها، احزاب و جبهه های سیاسی، بر عهده شخص نامزد و دبیرکل حزب و بالاترین مقام آن حزب یا جبهه، قائم مقام یا رئیس شورای مرکزی حزب ارائه دهنده فهرست انتخاباتی است.

ماده 97 ـ در اجرای ماده (98) قانون، در صورت ارتکاب جرائم انتخاباتی در ستادها علاوه بر مجازات مرتکب، نامزد یا دبیرکل حزب و بالاترین مقام آن حزب یا جبهه، قائم مقام یا رئیس شورای مرکزی حزب ارائه دهنده فهرست انتخاباتی نیز برای جرائم انتخاباتی ارتکابی و همچنین مسئول ستاد برای جرائم خاص انتخاباتی ارتکابی در ستادهای فرعی و درگاه های دیگر، به مجازات درجه هفت موضوع ماده (19) قانون مجازات اسلامی محکوم می شود.

ماده 98 ـ تمامی نهادها و دستگاه های اجرایی از جمله سازمان صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران و شهرداری های سراسر کشور مکلفند یک ماه قبل از شروع دوره مجاز فعالیت تبلیغات انتخاباتی نامزدها، فهرست و مشخصات کامل امکانات و تسهیلات و برنامه زمان بندی ارائه آنها و همچنین هزینه استفاده از آنها را به هیئت اجرایی شهرستان مربوط ارسال کنند.
تبصره ـ استانداران یا نمایندگان آنها مکلفند قبل از مهلت قانونی اعلام فهرست امکانات و تسهیلات موضوع این ماده، ضمن برگزاری جلسه با رؤسای استانی دستگاه های مزبور، اقتضائات و هماهنگی های لازم را در این خصوص برنامه ریزی کنند.

ماده 99 ـ سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و زیرمجموعه های استانی و شهرستانی آن می توانند بستر استفاده نامزدها از شبکه های رادیویی، تلویزیونی و مجازی متعلق به خود را در قالب های مختلف اعم از زیرنویس، برنامه های تلویزیونی، برنامه های رادیویی، رادیو نما، بسترهای مجازی و غیره، با رعایت اصل برابری فرصت تبلیغاتی و عدالت انتخاباتی فراهم کنند و برنامه زمان بندی آن را در اختیار هیئت های اجرایی انتخابات قرار دهند.
تبصره ـ مراکز صدا و سیمای استانی مکلفند حداقل یک ماه پیش از آغاز تبلیغات انتخاباتی، ضوابط فنی و محتوایی تولید و پخش آثار و تبلیغات انتخاباتی در بسترهای مندرج در این ماده را از طریق ستاد انتخابات استان و هیئت های اجرایی در اختیار نامزدها قرار دهند. نظارت بر حسن اجرای ضوابط قانونی مربوط بر عهده مراکز یادشده است.

ماده 100 ـ در اجرای ماده (90) قانون، شهرداری های سراسر کشور مکلفند:
1 ـ نسبت به ارائه امکانات خود شامل سالن های سینما، تئاتر، پردیس ها، فرهنگسراها و نظایر آن و همچنین جایگاه های نصب اقلام تبلیغاتی نامزدها با رعایت مساوات و عدالت انتخاباتی زیرنظر هیئت های اجرایی شهرستان اقدام کنند.
2 ـ از طریق پیش بینی ردیف مستقل در لایحه بودجه شهرداری، هزینه های مالی مورد نیاز برای برگزاری انتخابات شوراها را لحاظ کنند.
تبصره 1 ـ تخطی از مقررات ماده (90) قانون، تخلف اداری است و طبق تبصره (3) ماده (87) قانون قابل رسیدگی در مراجع ذی صلاح اداری ـانضباطی است.
تبصره 2 ـ هیئت های تطبیق موضوع ماده (118) قانون مکلفند اجرای صحیح بند (2) این ماده را مورد نظارت قرار دهند.

ماده 101 ـ فرمانداران با تأیید هیئت اجرائی مکلفند حداقل سه هفته قبل از آغاز دوره مجاز فعالیت تبلیغات انتخاباتی با رعایت اصل برابری فرصت تبلیغاتی و عدالت انتخاباتی، فهرست نهایی امکانات و تسهیلات به همراه برنامه زمان بندی، هزینه استفاده از آنها و نحوه مراجعه نامزدها را تهیه کنند، تا دو هفته قبل از شروع تبلیغات به اطلاع نامزدها برسد.

ماده 102 ـ فرمانداران تا دو هفته قبل از آغاز فرآیند تبلیغات انتخاباتی، با دعوت از هیئت نظارت مربوطه، نامزدها یا نمایندگان قانونی احزاب و جبهه های سیاسی موضوع تبصره ماده (25) قانون یا رؤسای ستاد انتخاباتی آنها، امکانات مجاز تبلیغی نهادها و دستگاه های اجرایی و برنامه زمان بندی استفاده از آنها را ارائه و معرفی می کنند.

ماده 103 ـ نهادها و دستگاه های اجرایی پس از معرفی فهرست نهایی امکانات، تسهیلات و برنامه زمان بندی، مکلفند در دوره مجاز فعالیت تبلیغات انتخاباتی مطابق برنامه زمان بندی، امکانات و تسهیلات مزبور را در اختیار نامزدهای انتخاباتی قرار دهند. در صورت استنکاف، مراتب توسط فرمانداران به صورت مستند به هیئت های رسیدگی به تخلفات اداری مربوط اعلام می شود.
تبصره ـ در صورت درخواست دریافت هزینه از سوی نهاد و دستگاه ارائه کننده امکانات و خدمات، تعیین و اعلام میزان هزینه های تمام شده خدمات از سوی نهاد و دستگاه و همچنین زمان استفاده از امکانات مذکور صرفاً بر عهده هیئت اجرایی شهرستان مربوطه است و نهادها و دستگاه های اجرایی و نامزدها و احزاب یا جبهه های ارائه دهنده فهرست انتخاباتی مکلف به رعایت آن هستند.

ماده 104 ـ هیئت اجرایی مرکزی انتخابات مسئول نظارت بر حسن اجرای مفاد ماده (95) قانون است. در هر استان، استاندار یا نماینده ویژه ایشان مسئول نظارت بر حسن اجرای این ماده است.
تبصره ـ عدم همکاری نهادها و دستگاه های اجرایی مشمول ماده (95) قانون با نامزدهای انتخابات و عدم رعایت برنامه زمان بندی توسط آن نهادها و دستگاه ها، تخلف محسوب شده و در این صورت نامزدها می توانند شکایت خود را به هیئت اجرایی مربوطه اعلام کنند. هیئت اجرایی موظف است ظرف (24) ساعت از زمان دریافت شکایت به آن رسیدگی و نتیجه را به نامزد، نهاد و دستگاه اجرایی مورد نظر اعلام کند.

ماده 105 ـ نامزدها و احزاب و جبهه های سیاسی می توانند با استفاده از آثار تبلیغاتی مجاز به صورت مشترک نیز تبلیغات انتخاباتی داشته باشند.

فصل ششم – برنامه روز اخذ رأی و شمارش و قرائت آراء و اعلام نتیجه اخذرأی

ماده 106 ـ پیش از شروع برنامه اخذ رأی، اقدامات زیر انجام می پذیرد:
1 ـ اعضای شعبه ثبت نام و اخذ رأی حداقل یک ساعت قبل از وقت مقرر در محل شعبه حاضر می شوند.
2 ـ ابتدا به استناد تبصره (2) ماده (55) قانون، نسبت به انتخاب هیئت رئیسه و منشی ها اقدام و مراتب را در صورتجلسه درج می کنند.
3 ـ هر گونه نماد، آگهی و آثار تبلیغاتی باید قبل از شروع اخذ رأی، از محل شعبه ثبت نام و اخذ رأی و محیط پیرامون آن امحاء شود و در طول ساعات رأی گیری نیز این موارد در محل یا پیرامون شعبه نصب نشود. مسئولیت این امر بر عهده رئیس شعبه با همکاری عوامل انتظامی شعبه و در صورت لزوم اعضای شعبه است. سپس اسامی هیئت رئیسه، ناظران، نماینده فرماندار یا بخشدار، بازرس وزارت کشور (در صورت حضور) در صدر کاربرگ (فرم) صورتجلسه نتیجه اخذ رأی شعبه ثبت می شود و حاضران آن را امضا می کنند. مشخصات افراد مذکور در سامانه نیز تکمیل می شود.
4 ـ آگهی اسامی نامزدها بررسی شده و در صورت لزوم، تغییرات احتمالی با هماهنگی رؤسای هیئت های اجرایی و نظارت مربوطه، در صورتجلسه و سامانه ثبت می شود.
5 ـ صندوق اخذ رأی، باید در حضور نماینده هیئت نظارت و نماینده فرماندار یا بـخشـدار باز شود و پس از حصول اطمینان از خالی بودن صندوق، آن را با بست های انتخاباتی مخصوص اجرایی و نظارت (با همکاری ناظران) در محل های مشخص مهر و موم (پلمب) کرده و نماینده هیئت نظارت و عوامل اجرایی شعبه موضوع را در صورتجلسه گواهی کنند.
تبصره 1 ـ در صورت اجرای مواد (26) و (27) قانون و برگزاری انتخابات الکترونیکی، اعضای شعب اخذ رأی مراحل زیر را به ترتیب انجام می دهند:
1 ـ راه اندازی دستگاه احراز هویت و صندوق اخذ رأی الکترونیکی از سوی مجری و ناظر شعبه.
2 ـ بررسی اطلاعات اعضای شعب و ثبت و ویرایش اطلاعات (در صورت نیاز) در دستگاه احراز هویت.
3 ـ ثبت شماره بست های انتخاباتی مخصوص اجرایی و نظارت و مهر و موم (پلمب) جهت تنظیم صورتجلسه در دستگاه احراز هویت.
4 ـ تنظیم مرحله اول صورتجلسه شروع اخذ رأی و امضای الکترونیکی آن توسط نماینده فرماندار یا بخشدار و نماینده هیئت نظارت.
5 ـ حذف و اضافه نمودن نامزدها (در صورت ضرورت).
6 ـ مهر و موم (پلمب) دستگاه احراز هویت و صندوق اخذ رأی الکترونیکی از سوی مجری و ناظر شعبه.
تبصره 2 ـ در انتخابات الکترونیکی، مجریان و ناظران برای تأیید ارسال داده ها اعم از صورتجلسات، مکاتبات و سایر موارد مشابه ملزم به استفاده از امضای الکترونیکی می باشند.
تبصره 3 ـ فرآیند ثبت مشخصات رأی دهندگان در شعب اخذ رأی و احراز هویت آنان در تمامی حوزه های انتخابیه سراسر کشور الکترونیکی خواهد بود.

ماده 107 ـ دست اندرکاران شعبه پس از امضا و تأیید مراتب فوق در صورتجلسه، برنامه اخذ رأی را در (4) مرحله به شرح زیر انجام می دهند:
1 ـ مرحله مراجعه رأی دهندگان:
الف ـ رأی دهندگان باید با در دست داشتن یکی از مدارک هویتی پنجگانه (موضوع ماده (27) قانون) در محل شعبه ثبت نام و اخذ رأی حضور یابند و به ترتیب به منظور ثبت نام و دادن رأی وارد محوطه اخذ رأی شوند.
ب ـ دارندگان شناسنامه های قدیمی ملزم به ارائه شماره ملی خود می باشند.
تبصره 1 ـ اعضای شعبه حتی الامکان باید ترتیبی اتخاذ کنند که رأی دهندگان از یک سمت وارد محل شعبه شوند و پس از دادن رأی از سمت دیگر خارج شوند.
تبصره 2 ـ مأمورین انتظامی موظفند طبق دستور نماینده فرماندار یا بخشدار یا رئیس شعبه ثبت نام و اخذ رأی از ازدحام در داخل شعبه اخذ رأی ممانعت کنند تا اخذ رأی در کمال آرامش انجام پذیرد.
2 ـ مرحله بررسی:
بررسی در سه مرحله به شرح زیر انجام می شود:
الف ـ بررسی مدارک هویتی پنجگانه: نمـاینـده فرماندار یا بخشدار یا رئیس شعبه یا هر یک از منشی های شعبه اخذ رأی نسبت به تأیید هویت با اخذ شناسنامه، کارت ملی، گذرنامه، گواهینامه رانندگی یا کارت نظام وظیفه شخـص مـراجعـه کننـده اقدام کنند به نحوی که محرز شود مدارک متعلق به آن شخص بوده و صاحب آن در روز اخذ رأی (18) سال تمام داشته باشد.
ب ـ احراز عدم ثبت شماره ملی رأی دهنده در سامانه احراز هویت شعب اخذ رأی بر اساس تبصره (1) ماده (27) قانون.
پ ـ بررسی شرط احراز سکونت: در اجرای بند (ج) ماده (36) قانون و تبصره ذیل آن، اعضای شعبه ثبت نام و اخذ رأی بر اساس دستورالعملی اقدام خواهند کرد که با همکاری دبیرخانه ستاد انتخابات کشور و دبیرخانه دائمی هیئت مرکزی نظارت تدوین و مطابق مفاد ماده (119) این آیین نامه ابلاغ می شود.
3 – مرحله ثبت مشخصات رأی دهنده:
الف ـ شیوه دستی: پس از بررسی مدارک هویتی رأی دهنده یک نفر از منشی ها بر اساس مندرجات مدرک هویتی، مشخصات و اطلاعات رأی دهنده و شناسه استعلام از سامانه را روی قسمت مربوطه برگ تعرفه ثبت کرده و آن را امضا می کند. پس از ثبت نام رأی دهنده، برگ رأی توسط متصدی ثبت نام و نماینده هیئت نظارت به مهر اجرایی و مهر نـظارت ممهور و پس از جدا شدن از ته سوش به رأی دهنده تحویل می شود.
ب ـ شیوه الکترونیکی: پس از انجام بررسی مدارک هویتی رأی دهنده نسبت به استعلام از سامانه (دریافت شناسه استعلام) و تطبیق مشخصات و اطلاعات رأی دهنده با مندرجات مدرک شناسایی وی اقدام و پس از صدور امضای الکترونیکی نماینده فرماندار یا بخشدار و نماینده هیئت نظارت، کارتِ مجوز الکترونیکی رأی صادر و تحویل رأی دهنده می شود.
تبصره ـ در صورت اخذ اثر انگشت در سامانه احراز هویت، دیگر نیازی به اخذ اثر انگشت به صورت دستی نیست.
4 – مرحله اخذ رأی:
الف ـ اخذ رأی به دو شیوه صورت می گیرد:
1 ـ شیوه دستی: رأی دهـنده پس از اخذ برگ رأی، نام و نام خانوادگی و سایر مشخصه های نامزد یا نامزدها و یا فهرست انتخاباتی مورد نظر خود را بر روی آن می نویسد و پس از انداختن برگ رأی در صندوق اخذ رأی، مدرک شناسایی خود را دریافت و از محل شعبه خارج می شود. تعرفه های انتخاباتی در محل شعبه باقی می ماند و باید در نگهداری و حفاظت آنها دقت و مراقبت کامل از سوی اعضای شعبه و ناظرین به عمل آید.
2 ـ شیوه الکترونیکی: رأی دهنده پس از دریافت کارت تعرفه (مجوز اخذ رأی) در محل استقرار صندوق الکترونیکی حاضر شده و کارت مذکور را در محل مخصوص روی صندوق الکترونیکی قرار می دهد و بعد از وارد کردن شماره نامزد یا نامزدها و یا فهرست انتخاباتی مورد نظر خود و مشاهده عکس و مشخصات آنها، رأی خود را ثبت می کند. دستگاه (صندوق اخذ رأی الکترونیکی) علاوه بر ثبت رأی در حافظه، نسخه چاپی رأی را نمایش می دهد. سپس این نسخه چاپی درون محفظه صندوق قرار می گیرد. بعد از پایان عملیات، رأی دهنده، کارت تعرفه را به متصدی شعبه عودت و مدرک شناسایی خود را اخذ و از محل شعبه خارج می شود.
تبصره ـ در صورتی که رأی دهنده قادر به رأی دادن به صورت الکترونیکی نباشد می تواند از یک نفر همراه مورد اعتماد خود برای رأی دادن استفاده کند.
ب ـ اخذ رأی شامل ملاحظات زیر است:
1 ـ نماینده فرماندار یا بخشدار و اعضای شعب اخذ رأی باید ترتیبی اتخاذ کنند که رأی دادن و انتخاب نامزد یا نامزدها مخفی و به صورت کاملاً آزاد و بدون اعمال نفوذ شخص دیگری انجام گیرد و هیچ یـک از دست اندرکاران شعبه اخذ رأی، حق نوشتن رأی یا علامت زدن در مقابل نام نامزد یا نامزدها برای اشخاص را ندارند. در صورتی که برای نوشتن یا علامت زدن در مقابل نام نامزد یا نامزدهای مورد نظر بر روی برگ رأی نیاز به فرد دیگری باشد، رأی دهنده باید از وجود افراد خارج از شعبه که مورد اعتماد وی هستند استفاده کند و اعضای شعبه نیز بررسی و نظارت کنند تا عمل خلاف قانون انجام نگیرد.
2 ـ نماینده هیئت نظارت در صورت مشاهده تخلف یا اعمال نفوذ موظف است مراتب را به نماینده فرماندار یا بخشدار تذکر دهد و آنان ضمن بررسی مشترک موضوع، در صورت لزوم، باید فرد یا افراد خاطی را توسط مأموران انتظامی حاضر در شعبه، جلب و مراتب را صورتجلسه نمایند و همراه خاطی تحویل مقامات قضایی دهند.
3 ـ مأمورین انتظامی مراقبت خواهند کرد هیچ فرد مسلحی وارد شعبه اخذ رأی نشود. بررسی این امر در جلوی درب ورودی شعبه انجام می گیرد.
4 ـ به جز اعضای هیئت های اجرایی و نظارت، اعضای شعب اخذ رأی، بازرسان، ناظران شعب، نمایندگان فرماندار و بخشدار، بازرسان وزارت کشور و نمایندگان نامزدها، حضور دیگر افراد در شعب اخذ رأی ممـنوع اسـت و سایر افراد فقط می توانند به عنوان رأی دهنده در محل شعبه حضور یابند و باید بلافاصله پس از دادن رأی، محل شعبه را ترک کنند. رئیس شعبه یا نماینده فرماندار یا بخشدار با همکاری مأمورین انتظامی موظفند از حضور افراد غیرمسئول در محل شعبه جلوگیری به عمل آورند.
تبصره 1 ـ در صورت ضرورت تغییر عضو یا اعضای شعبه در روز اخذ رأی، فرد یا افراد جایگزین از فهرست اعضای ذخیره شعب، بلافاصله با هماهنگی هیئت اجرایی و نظارت مربوطه به شعبه اعزام خواهند شد و مشخصات آنان در دستگاه احراز هویت ثبت می شود.
تبصره 2 ـ شروع به کار شعبه الزاماً باید با حضور نماینده فرماندار یا بخشدار و نماینده هیئت نظارت صورت پذیرد و در صورت عدم حضور آنان، مراتب با قید فوریت به منظور جایگزینی فرد مورد نظر به هیئت اجرایی و نظارت مربوطه اطلاع رسانی می شود.
تبصره 3 ـ در صورت تأخیر در آغاز به کار شعبه اخذ رأی، علت آن باید در دستگاه احراز هویت ثبت شود.
5 ـ در اجرای ماده (29) قانون پس از پایان ساعت رأی گیری، تمام افرادی که جهت رأی دادن در محل شعبه اخذ رأی حضور دارند، به داخل شعبه هدایت شده و درب شعبه توسط عوامل انتظامی بسته می شود و مسئولان شعبه موظفند پس از بستن درب شعبه، رأی افراد مذکور را اخذ و از ورود سایر اشخاص به شعبه برای رأی گیری ممانعت به عمل آورند.
6 ـ شرکت و رأی دادن فرد در سوابق سجلی رأی دهنده در سازمان ثبت احوال کشور ثبت می شود و نیازی به ممهور نمودن مدرک هویتی نیست.

ماده 108 ـ مراحل قرائت و شمارش آراء به شرح زیر است:
1 ـ شیوه دستی: اعضای شعبه پس از انقضای مدت زمان اخذ رأی در صورت حصول اطمینان از این که تمامی مراجعه کنندگان رأی خود را در صندوق های رأی انداخته اند و دیگر کسی برای دادن رأی در محل شعبه حضور ندارد، بلافاصله پس از شمارش تعرفه ها و ثبت تعداد آن در صورتجلسه با حضور نماینده فرماندار یا بخشدار و نماینده هیئت نظارت، شمارش و قرائت آراء را به ترتیب زیر آغاز می نمایند:
الف ـ اعضای شعبه با حضور نماینده هیئت نظارت و نماینده فرماندار یا بخشدار و بازرس وزارت کشور (در صورت حضور) و سایر دست اندرکاران شعبه، شمارش و قرائت آراء را آغاز و موظفند ترتیبی اتخاذ کنند که کار قرائت و شمارش آراء همواره توسط حداقل دو نفر انجام شود.
ب ـ ترتیب شمارش و قرائت آراء به این صورت است که ابتدا رئیس یا نائب رییس شعبه اخذ رأی با همکاری منشی ها، تعداد تعرفه های مصرف شده را شمارش می کنند و ضمن تطبیق تعداد آن با تعداد تعرفه های مصرف نشده، تعداد هر دو قسمت را به تفکیک در صورتجلسه درج می کنند، سپس بست های مهروموم (پلمب) شده صندوق اخذ رأی را باز کرده و آرای داخل صندوق را بدون آنکه خوانده شوند، برگ شماری و به شرح زیر اقدام می کنند:
1 ـ چنانچه تعداد آرای داخل صندوق نسبت به تعداد تعرفه های صادرشـده یعنی قسمت ثبت مشخصات رأی دهنده یا همان ته سوش بیشتر باشد، با استناد به تبصره (1) ماده (31) قانون به تعداد اضافی از مجموع برگ های آراء بدون آنکه خـوانده شـود، به قید قرعه برداشته و با رنگ قرمز، جمله «باطل شد» بر روی آن درج و آن را باطل کرده و در صورتجلسه اخذ رأی نیز ثبت و در پایان، ضمیمه صورتجلسه می کنند.
2 ـ چنانچه تعداد برگ های رأی داخل صندوق مساوی یا کمتر از تعداد تعرفه مصرف شده یعنی قسمت ثبت مشخصات رأی دهنده باشد، اقدام خاصی صورت نمی گیرد و فقط تعداد برگ های رأی داخل صندوق شمارش و در صورتجلسه درج می شود.
3 ـ پس از اینکه برگ های رأی به ترتیب مذکور شمارش شد، قرائت آراء با رعایت مواد (20)، (21)، (22)، (30)، (31)، (32)، (33) و (34) قانون انجام خواهد شد.
2 ـ شیوه الکترونیکی:
الف ـ اعضای شعبه پس از پایان مدت زمان اخذ رأی با حضور نماینده هیئت نظارت و نماینده فرماندار یا بخشدار و بازرس وزارت کشور (در صورت حضور) و سایر دست اندرکاران شعبه، کار شمارش آراء را انجام می دهند.
ب ـ نماینده فرماندار یا بخشدار و نماینده هیئت نظارت، مجوز الکترونیکی تخلیه و شمارش ماشینی (مکانیزه) صندوق را با امضای الکترونیکی خود صادر می کنند. شمارش صندوق اخذ رأی الکترونیکی به صورت خودکار انجام می شود و بر روی حافظه انتقال اطلاعات، انتقال می یابد و پس از اخذ امضای الکترونیکی نماینده فرماندار یا بخشدار و نماینده هیئت نظارت، به دستگاه احراز هویت انتقال می یابد.

ماده 109 ـ مرحله تنظیم و تکمیل صورتجلسه قرائت و شمارش آراء به یکی از دو روش زیر است:
1 ـ شیوه دستی: ابتدا نتیجه شمارش آراء در یک پیش نویس نوشته می شود و از روی پیش نویس وارد دستگاه احراز هویت می شود. بعد از اطمینان از صحت اطلاعات وارد شده در دستگاه (جهت چک کردن صحت شیوه های محاسبه توسط دستگاه احراز و جلوگیری از خطای انسانی کاربر شعبه) یک نسخه چاپ از دستگاه گرفته می شود و از روی این نسخه، صورتجلسه دستی اصلی تکمیل و به امضای اعضای شعبه رسانده می شود و همچنین نسخه چاپ شده از دستگاه به انضمام یک نسخه صورتجلسه اصلی دستی در صندوق اخذ رأی گذاشته و مهر و موم (پلمب) می شود. اخذ چاپ اضافه از دستگاه جهت در اختیار گذاشتن ناظر شعبه بلامانع است. پس از خاتمه شمارش و قرائت آراء، صورتجلسه اخذ رأی شعبه تکمیل و ضمن ثبت نتیجه آراء در سامانه، (3) نسخه از آن تنظیم و تعداد رأی هر یک از دارندگان رأی اعم از نامزدها و فهرست های انتخاباتی در صورتجلسه نوشته می شود و عدم درج نام سایر نامزدها و یا فهرست های انتخاباتی در صورتجلسه شعبه به منزله عدم کسب آراء از سوی ایشان است. آنگاه صورتجلسه به امضای نماینده فرماندار یا بخشدار و اعضای شعبه اخذ رأی و نماینده هیئت نظارت و بازرس وزارت کشور (در صورت حضور) و مأمورین انتظامی می رسد و سپس اقدامات زیر انجام می گردد:
الف ـ نسخه الکترونیک صورتجلسه با امضای مشترک نماینده فرماندار یا بخشدار و نماینده هیئت نظارت از طریق سامانه به فرماندار و یا بخشدار حوزه انتخابیه مربوط ارسال می شود.
ب ـ پس از دریافت شناسه تأیید از سامانه و درج در همه نسخه های صورتجلسه، یک نسخه از صورتجلسه همراه نسخه چاپی صورتجلسه اخذ شده از دستگاه احراز هویت با کلیه تعرفه های مصرف شده و برگ های رأی قرائت شده، داخل صندوق رأی قـرار داده می شود. علاوه بر آنها، تمامی تعرفه ها و برگ های رأی مصرف نشده به وسیله دستگاه سوراخ کن (پانچ)، سوراخ و باطل شده و درون صندوق رأی قرار می گیرد. مهرهای انتخاباتی نباید در داخل صندوق اخذ رأی قرار گیرند.
پ ـ صندوق دوباره به وسیله بست های اجرایی و نظارت مهر و موم (پلمب) می شود. قبل از مهر و موم (پلمب)، شماره بست ها باید در صورتجلسه درج گردد. بست های اجرایی و نظارتی مصرف شده در ابتدای فرایند اخذ رأی باید قبل از مهر و موم (پلمب) نهایی صندوق، داخل آن قرار داده شود.
ت ـ یک نسخه از صورتجلسه به نماینده فرماندار یا بخشدار تحویل می شود. ایشان همراه با اعضای شعبه اخذ رأی در معیت مأمورین انتظامی، صندوق رأی را به همراه صورتجلسه و سایر لوازم و مدارک تحویل هیئت اجرایی یا نماینده آن می دهد.
ث ـ یک نسخه از صورتجلسه نیز به نماینده هیئت نظارت مربوطه تحویل می شود.
ج ـ اگر در روز اخذ رأی اشکالات و ایراداتی پدید آمده باشد، باید در صورتجلسه ذکر شود و به امضای اعضای شعبه و نماینده فرماندار یا بخشدار و نماینده هیئت نظارت و بازرس وزارت کشور (در صورت حضور) و مأمورین انتظامی برسد.
2 ـ شیوه الکترونیکی: پس از استخراج آرای صندوق اخذ رأی الکترونیکی، صورتجلسه الکترونیکی نتیجه آرای شعبه شامل تعداد رأی هر یک از دارندگان رأی اعم از نامزدها و فهرست های انتخاباتی، حتی اگر صفر باشد تنظیم و به امضای الکترونیکی نماینده فرماندار یا بخشدار و نماینده هیئت نظارت می رسد و بلافاصله از طریق دستگاه احراز هویت به هیئت اجرایی و نظارت ذی ربط به صورت برخط (آنلاین) ارسال و یک نسخه از آن پس از چاپ به صورتجلسه کاغذی الصاق می شود. صورتجلسه کاغذی در (3) نسخه مطابق با صورتجلسه الکترونیکی تهیه و توسط نماینده فرماندار یا بخشدار و نماینده هیئت نظارت، اعضای شعبه و بازرس وزارت کشور (در صورت حضور) و مأمورین انتظامی امضای الکترونیک می شود. سپس برگه های رأی داخل صندوق های رأی الکترونیک (نسخه های چاپی)، در پاکت مخصوص قرار داده شده و همراه با (1) نسخه از صورتجلسه در داخل جعبه صندوق الکترونیکی رأی قرار داده می شود و مهروموم (پلمب) می گردد، علاوه بر آن، (1) نسخه به نماینده فرماندار یا بخشدار جهت ارائه به هیئت اجرایی و (1) نسخه به نماینده هیئت نظارت جهت ارائه به هیئت نظارت مربوطه تحویل می شود. پس از مهر و موم (پلمب) محفظه صندوق اخذ رأی الکترونیکی و کیف دستگاه احراز هویت توسط بست های اجرایی و نظارت، نماینده فرماندار یا بخشدار به اتفاق اعضای شعبه اخذ رأی و در معیت مأمورین انتظامی، صندوق رأی الکترونیکی و دستگاه احراز هویت را به همراه یک نسخه از صورتجلسه شعبه اخذ رأی و سایر لوازم و مدارک تحویل هیئت اجرایی یا نماینده آن می دهند.

ماده 110 ـ هیئت اجرایی پس از دریافت صندوق یا صندوق های محتوی آراء و مدارک و صورتجلسات شعب ثبت نام و اخذ رأی حوزه انتخابیه، در حضور اعضای هیئت نظارت نسبت به اخذ و امضای صورتجلسه نتیجه اخذ رأی در حوزه انتخابیه از سامانه انتخابات اقدام می کند و (1) نسخه از صورتجلسه را برای انتشار آگهی نتیجه انتخابات در شهرستان به فرماندار و در بخش به بخشدار تحویل می دهد.

ماده 111 ـ فرمانداران و بخشداران موظفند پس از دریافت صورتجلسه نتیجه انتخابات موضوع ماده (109) این آیین نامه، برای تسریع در اعلام نتایج، آگهی نتیجه انتخابات را از سامانه، اخذ و سپس نسبت بـه انتشار آگهی نتیجه انتخابات در سراسر حوزه انتخابیه اقدام کنند.

فصل هفتم – بررسی شکایات

ماده 112 ـ در اجرای ماده (68) قانون، هیئت های اجرایی موظفند از تاریخ اعلام نهایی صلاحیت داوطلبان تا (2) روز پس از اعلام نتیجه اخذ رأی انتخابات، شکایات واصله را بپذیرند. بنابراین چنانچه در مهلت یادشده شکایتی از حوزه انتخابیه به هیئت اجرایی واصل شود، هیئت مذکور موظف است ظرف (5) روز پس از وصول هر شکایت در جلسه مشترک با هیئت نظارت مربوطه به آن رسیدگی و مراتب را صورتجلسه و در سامانه ثبت نمایند.
تبصره 1 ـ تمامی شکایات دریافتی اعم از اینکه هویت شاکی مشخص باشد یا نباشد، باید دریافت و بررسی گردد.
تبصره 2 ـ هیئت اجرایی پس از پایان مهلت دریافت و رسیدگی به شکایات چنانچه هیچ گونه شکایتی از انتخابات دریافت نکرده باشد، مراتب عدم وصول شکایت را صورتجلسه کرده و پس از ثبت در سامانه انتخابات به هیئت نظارت مربوطه ارسال می کند.

ماده 113 ـ هیئت اجرایی موظف است پس از اتمام مهلت رسیدگی به شکایات، بلافاصله با توجه به شکایات دریافتی و بررسی چگونگی برگزاری انتخابات، نظر خود در مورد چگونگی برگزاری و پیشنهاد تأیید یا ابطال انتخابات حوزه انتخابیه را طی صورتجلسه ای به هیئت نظارت مربوطه اعلام کند.
تبصره 1 ـ چنانچه بررسی شکایات منجر به ابطال آرای شعبه یا شعبی از حوزه انتخابیه شود (اعم از آن که در سرنوشت انتخابات مؤثر باشد و یا نباشد) هیئت اجرایی شهرستان یا بخش موظف است آرای باطل شده را در نتایج قبلی دخالت داده و نتیجه جدید به دست آمده را در سامانه ثبت و صورتجلسه آن را اخذ کند.
تبصره 2 ـ پیشنهاد ابطال کل انتخابات یا آرای شعبه یا تعدادی از شعب باید مستدل و بر اساس مواد قانون باشد.

ماده 114 ـ هیئت نظارت شهرستان یا بخش موظف است ظرف (5) روز از وصول نظریه هیئت اجرایی مربوطه در خصوص چگونگی برگزاری انتخابات در شهرستان یا بخش اقدام کند.
تبصره : از این مرحله به بعد با توجه به دو وضعیت (الف) و (ب) به شرح زیر، اقدامات در دو مسیر جداگانه ولی به صورت موازی و همزمان ادامه خواهد یافت:
الف – چنانچه نظر هیئت نظارت شهرستان یا بخش بر تأیید صحت برگزاری انتخابات باشد مراتب را صورتجلسه و یک نسخه آن را به فرمانداری یا بخشداری و یک نسخه را برای اطلاع، به هیئت نظارت استان یا شهرستان ارسال می کند و اقدامات زیر انجام خواهد شد:
1 ـ فرماندار یا بخشدار موظف است پس از وصول صورتجلسه هیئت نظارت شهرستان یا بخش مبنی بر تأیید صحت برگزاری انتخابات، مراتب را در سامانه ثبت کرده و ظرف یک روز از طریق انتشار آگهی، به آگاهی اهالی حوزه انتخابیه برساند و یک نسخه از آگهی منتشرشده را برای هیئت نظارت استان یا شهرستان ارسال کند.
2 ـ چنانچه کسی مطابق مواد (71) و (72) قانون به تأیید صحت برگزاری انتخابات معترض باشد، ظرف دو روز پس از اعلام نتیجه صحت انتخابات، می تواند شکایت خود را به هیئت نظارت شهرستان یا استان اعلام کند.
3 ـ هیئت نظارت شهرستان یا استان موظف است ظرف پانزده(15) روز از وصول شکایت معترضان، براساس مواد (71) و (72) و با رعایت مواد (74) و (75) قانون، نتیجه قطعی و نهایی انتخابات حوزه انتخابیه را جهت ابلاغ به بخشدار و فرماندار به هیئت نظارت بخش یا شهرستان مربوط اعلام کند. چنانچه در پایان مهلت دریافت شکایت، هیئت نظارت شهرستان و استان شکایتی دریافت نکرد، موظف است بلافاصله مراتب عدم وصول شکایت را برای اقدام بعدی به بخشدار و فرماندار اعلام کند.
4 ـ بخشدار و فرماندار موظف است نظر نهایی هیئت نظارت شهرستان و استان که از هیئت نظارت بخش یا شهرستان دریافت کرده را در خصوص تأیید یا عدم تأیید صحت برگزاری انتخابات، در سامانه ثبت و از طریق انتشار آگهی، به آگاهی اهالی حوزه انتخابیه برساند.
ب – چنانچه نظر هیئت نظارت شهرستان یا بخش بر ابطال انتخابات یک یا چند شعبه اخذ رأی باشد، مراتب را صورتجلسه و یک نسخه آن را همراه با دلایل و مدارک مستند به منظور اخذ تصمیم و اقدام بعدی به هیئت نظارت استان یا شهرستان و یک نسخه را برای اطلاع، به فرمانداری یا بخشداری ارسال می کند و اقدامات زیر انجام خواهد شد:
1 ـ هیئت نظارت شهرستان و استان موظف است حداکثر ظرف پنج (5) روز از وصول صورتجلسه هیئت نظارت بخش و شهرستان مبنی بر پیشنهاد ابطال انتخابات، موضوع را بررسی و نتیجه را صورتجلسه کند. چنانچه نتیجه بررسی ها حاکی از تأیید صحت برگزاری انتخابات با همان نتیجه قبلی باشد، مراتب را بلافاصله از طریق هیئت نظارت بخش به بخشدار و هیئت نظارت شهرستان به فرماندار اعلام می کند. در غیر این صورت چنانچه نظر به ابطال و یا تغییر نتیجه انتخابات باشد، صورتجلسه تنظیم شده را به منظور اظهارنظر نهایی به هیئت نظارت استان و هیئت مرکزی نظارت ارسال می دارد.
2 ـ بخشدار یا فرماندار موظف است پس از وصول نظریه هیئت نظارت شهرستان یا استان مبنی بر تأیید صحت برگزاری انتخابات که نتیجه قطعی و نهایی انتخابات محسوب می شود، مراتب را از طریق انتشار آگهی به آگاهی اهالی حوزه انتخابیه برساند.
3 ـ هیئت نظارت استان یا هیئت مرکزی نظارت موظف است ظرف هفت(7) روز از وصول نظریه هیئت نظارت شهرستان یا استان در خصوص ابطال انتخابات و یا تغییر سرنوشت آن، نظر نهایی خود مبنی بر تأیید یا عدم تأیید صحت برگزاری انتخابات و یا تغییر نتیجه اعلام شده قبلی را طی صورتجلسه ای به هیئت نظارت شهرستان یا استان اعلام کند.
4 ـ هیئت نظارت شهرستان یا استان موظف است بلافاصله پس از وصول صورتجلسه نظریه هیئت نظارت استان یا هیئت مرکزی نظارت، مراتب را از طریق هیئت نظارت بخش به بخشدار و از طریق هیئت نظارت شهرستان به فرماندار اعلام کند.
5 ـ بخشدار یا فرماندار موظف است پس از وصول صورتجلسه نظریه هیئت نظارت استان یا هیئت مرکزی نظارت نتیجه قطعی و نهایی انتخابات را از طریق انتشار آگهی، به آگاهی اهالی حوزه انتخابیه برساند.
ماده 115 ـ هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات شوراها موظف است حداکثر تا دو هفته پیش از شروع دوره جدید شوراها تأیید نهائی انتخابات را اعلام کند.
تبصره ـ این ماده مانع اجرای تبصره های (الف) و (ب) ماده (64) قانون نخواهد شد.

فصل هشتم – صدور اعتبارنامه و کارت عضویت اعضای شوراها و امحای اوراق انتخاباتی

ماده 116 ـ پس از تأیید نهایی انتخابات، اعتبارنامه منتخبین اصلی حوزه انتخابیه توسط فرماندار یا بخشدار از سامانه انتخابات اخذ و بعد از امضای اعضای هیئت های اجرایی و نظارت مربوطه مجدداً در سامانه بارگذاری می شود و یک نسخه چاپ شده و تحویل منتخب می شود.
تبصره 1 ـ صدور اعتبارنامه، صرفاً برای منتخبین اصلی در انتخابات سراسری انجام می گیرد.
تبصره 2 ـ کارت عضویت اعضای شوراهای اسلامی روستا با امضای بخشدار و مهر بخشداری و کارت اعضای شوراهای اسلامی شهر با امضای فرماندار و مهر فرمانداری صادر می شود.
تبصره 3 ـ کارت عضویت فقط برای اعضای اصلی شورا صادر می شود.

ماده 117 ـ در اجرای ماده (73) قانون، فرمانداران و بخشداران موظفند پس از تأیید صحت انتخابات حوزه انتخابیه و وصول دستور امحای آراء و اوراق انتخابات شوراهای اسلامی کشور از ستاد انتخابات کشور، با حضور نمایندگان هیئت اجرایی و هیئت نظارت، نسبت به امحای اوراق تعرفه و برگ های رأی مصرف شده و نشده و ژلاتین مهرهای انتخابات حوزه انتخابیه، به نحو مقتضی اقدام و مراتب را صورتجلسه و نتیجه را در سامانه انتخابات ثبت کنند.
تبصره 1 ـ در انتخابات الکترونیکی، تخلیه الکترونیکی صندوق اخذ رأی و امحای آرای داخل محفظه آن، مطابق دستورالعملی است که وزارت کشور ابلاغ می کند.
تبصره 2 ـ به منظور حفظ اسناد و مدارک مربوط به انتخابات، ستاد انتخابات کشور موظف است ترتیبی اتخاذ کند که یک صندوق اخذ رأی دستی حوزه انتخابیه شهر مرکز استان را که محتوی تعرفه و برگ های رأی و صورتجلسه نتیجه شعبه اخذ رأی است، عیناً به مرکز اسناد و کتابخانه ملی تحویل شود.

ماده 118 ـ ارسال تمامی صورتجلسات و کاربرگ های فرآیندهای اجرایی مندرج در این آیین نامه از سوی ستاد انتخابات کشور، فرمانداری ها، بخشداری ها و همچنین هیئت های نظارت، از طریق سامانه انتخابات صورت می گیرد.
ماده 119 ـ دستورالعمل های اجرایی و کاربرگ های مربوط به اجرای این آیین نامه با تصویب وزیر کشور جهت اجرا ابلاغ می شود.

ماده 120 ـ تصویب نامه شماره 18468/ت26735هـ مورخ 1381/4/24 با اصلاحات بعدی لغو می شود.
محمدرضا عارف ـ معاون اول رئیس جمهور
***********
 خلاصه و نکات کلیدی آیین نامه:

1.  پایه قانونی: این آیین نامه در تاریخ ۱۴۰۴/۰۶/۰۹ توسط هیأت وزیران و به استناد مواد ۱۳۳ و ۱۳۴ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب ۱۳۷۵ تصویب شده است.

2.  تمرکز بر فناوری: آیین نامه جدید به طور چشمگیری بر برگزاری الکترونیکی انتخابات از طریق "سامانه جامع انتخابات وزارت کشور" تأکید دارد. مواردی مانند:
    *   ثبت نام داوطلبان به صورت الکترونیکی (ماده ۶۵).
    *   اختصاص شناسه منحصربه فرد به هر نامزد و فهرست (ماده ۱۸).
    *   اخذ رأی الکترونیکی و استفاده از "امضای الکترونیک" (مواد ۱۰۶ و ۱۰۹).
    *   ارسال صورتجلسات و مکاتبات از طریق سامانه (ماده ۱۱۸).

3.  فهرست های انتخاباتی احزاب: برای اولین بار، حضور رسمی و ارائه "فهرست انتخاباتی" توسط احزاب و جبهه های سیاسی دارای مجوز در شهرهای با جمعیت بیش از ۵۰۰,۰۰۰ نفر (از دوره هشتم به بعد برای همه این شهرها و در دوره هفتم فقط برای تهران) پیش بینی شده است (مواد ۸ تا ۱۷). این یکی از مهم ترین تغییرات محسوب می شود.

4.  نحوه تخصیص کرسی ها در شهرهای بزرگ: برای شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر، روشی ترکیبی برای تخصیص کرسی ها بین فهرست های احزاب و نامزدهای مستقل در نظر گرفته شده است که مبتنی بر محاسبه مجموع آرای فهرست و آرای انفرادی نامزدان است (ماده ۲۲).

5.  شرایط و فرآیند بررسی صلاحیت داوطلبان: فرآیند دقیق و زمان بندی شده ای برای ثبت نام، استعلام از مراجع مختلف (مانند وزارت اطلاعات، قوه قضائیه و...) و رسیدگی به صلاحیت داوطلبان توسط هیأت های اجرایی و نظارت تعریف شده است (مواد ۶۵ تا ۸۴). همچنین سازوکار شکایت از رد صلاحیت نیز مشخص شده است.

6.  تبلیغات انتخاباتی: فصل پنجم به طور مفصل به مقررات تبلیغات پرداخته و موارد مجاز و غیرمجاز را برشمرده است (ماده ۹۰). از نکات جدید، توجه به تبلیغات در فضای مجازی و الزام به رعایت دستورالعملی است که later توسط هیأت مرکزی نظارت تأیید می شود (ماده ۹۵).

7.  تشکیل و وظایف هیأت های اجرایی و نظارت: ترکیب، نحوه تشکیل و وظایف هیأت های اجرایی (در سطوح مرکزی، شهرستان و بخش) و هیأت های نظارت (مرکزی، استانی، شهرستانی و بخشی) به تفصیل شرح داده شده است (فصول دوم و سوم).

8.  روند روز رأی گیری و شمارش آرا: آیین نامه مراحل دقیق روز انتخابات، از جمله آماده سازی شعب، اخذ رأی (هم به صورت دستی و هم الکترونیکی)، شمارش آرا و تنظیم صورتجلسات را به طور کامل پوشش داده است (مواد ۱۰۶ تا ۱۱۱).

9.  بررسی شکایات: فصل هفتم به فرآیند رسیدگی به شکایات پس از اعلام نتایج اولیه می پردازد و مراجع صلاحیت دار و مهلت های قانونی را مشخص می کند.

10. لغو آیین نامه قبلی: این آیین نامه، آیین نامه قبلی مصوب ۱۳۸۱/۴/۲۴ را لغو می کند (ماده ۱۲۰).

 جمع بندی تحلیل:

این آیین نامه را می توان یک بازنگری اساسی و مدرن در مقررات اجرایی انتخابات شوراها دانست که با اهداف زیر تدوین شده است:
*   افزایش شفافیت و دقت از طریق مکانیزه کردن فرآیندها.
*   ساختارمند کردن رقابت های انتخاباتی با رسمیت بخشیدن به نقش احزاب در شهرهای بزرگ.
*   تعریف فرآیندهای دقیق و زمان مند برای کاهش ابهامات و تسریع در امور.
*   پاسخگویی به تحولات جدید مانند فضای مجازی و فناوری های نوین.

این تغییرات می تواند تأثیر قابل توجهی بر نحوه برگزاری انتخابات آینده شوراها، به ویژه در کلان شهرها، داشته باشد.