آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب مستند به ماده 46 قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1373/02/18 هیات وزیران 

شناسنامه آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب:

شماره روزنامه رسمی: 14351
تاریخ روزنامه رسمی: 1373/04/10
شماره ابلاغ: 18241/ت71هـ
تاریخ ابلاغ: 1373/03/16
مرجع تصویب: هیات وزیران
تاریخ تصویب: 1373/02/18

بیشتر بخوانید:
+ مقررات آب
+ محیط زیست و منابع طبیعی در آرای وحدت رویه قضایی
+ محیط زیست و منابع طبیعی در آرای دیوان عدالت اداری
+ موضوعات محیط زیست و منابع طبیعی در نظریات مشورتی

مقررات مرجع:
ماده 46 قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1361: آلوده ساختن آب ممنوع است، مسئولیت پیشگیری و ممانعت و جلوگیری از آلودگی منابع آب به سازمان حفاظت محیط زیست محول  میشود.
سازمان مذکور موظف است پس از کسب نظر سایر مقامات ذیربط کلیه تعاریف ضوابط، مقررات و آئیننامه های مربوط به جلوگیری از آلودگی آب را  تهیه و به تصویب هیئت وزیران برساند و پس از تصویب لازم  الاجرا خواهد بود.

متن آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب:

هیات وزیران در جلسه مورخ 1372/02/18 بنا به پیشنهاد شماره 876 ـ 21 مورخ 1372/05/25 سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد ماده (46) قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1361/12/16 آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب را به شرح زیر تصویب نمود: 

ماده 1 ـ عبارات و اصطلاحاتی که در این آیین نامه به کار رفته دارای معانی زیر می باشد:
1 ـ سازمان :سازمان حفاظت محیط زیست.
2 ـ شورای عالی : شورای عالی حفاظت محیط زیست.
3 ـ آلودگی آب : تغییر مواد محلول یا معلق یا تغییر درجه حرارت و دیگر خواص فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی آب در حدی که آن را برای مصرفی که برای آن مقرر است مضرر یا غیرمفید سازد.
4 ـ مواد آلوده کننده آب (آلوده کننده): هر نوع مواد یا عوامل فیریکی و شیمیایی بیولوژیک که باعث آلودگی آب گردیده یا به آلودگی آن بیفزاید.
5 ـ منابع مولد آلودگی آب (منابع آلوده کننده) : هرگونه منبعی که فعالیت یا بهره برداری از آن موجب آلودگی آب می شود که شامل منابع صنعتی، معدنی، کشاورزی و دامداری، شهری و خانگی، خدماتی و درمانی و متفرقه می باشد.
6 ـ فاضلاب : از هر نوع ماده مایع زاید حاصل از فعالیتهای صنعتی یا کشاورزی و دامداری یا شهری، بیمارستانی و آزمایشگاهی و خانگی که به آب یا خاک تخلیه گردد.
7 ـ مواد زاید جامد : عبارت است از هرگونه ماده جامدی که عرفأ زاید محسوب می شود مانند زباله، خاکروبه، خاکستر، جسد حیوانات، ضایعات مراکز شهری و صنعتی و زواید حاصل ازتصفیه، اعم از شیمیایی و بیولوژیک و همچنین فضولات انسانی و حیوانی و مواد زاید بیمارستانها و غیره.
8 ـ آبهای پذیرنده : کلیه آبهای سطحی و زیرزمینی از جمله قنوات، چاهها و سفره آبهای زیرزمینی و چشمه ها و نیز دریاها، دریاچه ها، رودخانه ها و نهرها و تالا بها و آبگیرها و برکه ها که فاضلاب و مواد زاید جامد به آنها تخلیه شده یا در آنها نفوذ می کند.
9 ـ آبهای ایران : کلیه آبهای داخلی و ساحلی و دریای سرزمینی که تحت حاکمیت دولت جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.
10 ـ رقیق کردن : کاهش غلظت مواد آلوده کننده در فاضلاب از طریق اختلاط با آب یا آب پذیرنده.
11 ـ وسایل و روشهای مناسب : مناسب ترین وسایل یا روشهایی که استفاده آن با توجه به شرایط محلی، درجه پیشرفت و امکانات علمی و فنی و هزینه های مربوط، رفع یا کاهش مؤثر آلوده کننده ها را امکان پذیر می سازد.
12 ـ میزان و معیار ( استاندارد ) : حدود مجاز و مشخصات ویژه ای که با توجه به توجه به اصول حفاظت و بهسازی محیط زیست برای آلوده کننده ها و جلوگیری از آلودگی آب تعیین می شود.
13 ـ مسؤول : شخص حقیقی که اداره یا تصدی منابع مواد آلودگی از قبیل کارخانجات، کارگاهها و سایر تأسیسات صنعتی را خواه برای خود، خواه به نمایندگی از طرف شخص یا اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر به عهده داشته یا شخصأ به طرق مختلف عامل ایجاد آلودگی است.
14 ـ مواد زاید سمی و خطرناک : عبارت است از هر نوع ماده زاید آلوده کننده یا ترکیبی از مواد و ضایعاتی که قدرت صدمه و آسیب زیاد به سلامت انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان مواد یا بر اثر تماس و تکرار دارای عوارض سوء در آنها باشد و قابلیت آلوده ساختن آب را دارد. 

ماده 2 ـ اقدام به هر عملی که موجبات آلودگی آب را فراهم نماید ممنوع است. 

ماده 3 ـ سازمان با همکاری وزارتخانه های نیرو، کشاورزی، جهادسازندگی، بهداشت درمان و آموزش پزشکی و سایر وزارتخانه ها و سازمان های ذی ربط حسب مورد نسبت به بررسی و شناسایی کیفیت آبهای ایران از لحاظ آلودگی اقدام خواهد نمود.
تبصره 1 ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مورد آبهای مشروب از مرحله آبگیر طبق قوانین و مقررات خود عمل می نماید.
تبصره 2 ـ در مورد آلودگی آبهای دریاها و دریاچه ها همچنین رودخانه های مرزی با مواد نفتی به موجب قانون حفاظت دریا و رودخانه های مرزی از آلودگی با مواد نفتی عمل خواهد شد. 

ماده 4 ـ سازمان موظف است نسبت به شناسایی منابع مختلف مولد آلودگی آب به طریق مقتضی اقدام نماید.
مسوولین موظفند اطلاعات و مدارک مورد نیاز را در صورت درخواست در اختیار سازمان قرار دهند.
تبصره 1 ـ وزارتخانه های کشور، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کشاورزی، نیرو، صنایع، صنایع سنگین معادن و فلزات و جهاد سازندگی و حسب مورد سایر موسسات ذی ربط همکاری لازم را با سازمان در اجرای مفاد این ماده معمول خواهند داشت.
تبصره 2 ـ اطلاعات و مدارکی که جنبه محرمانه دارد و توسط مسؤولین در اختیار سازمان گذارده می شود محرمانه تلقی شده و جز در موارد قانونی مورد استفاده قرار نخواهد گرفت. 

ماده 5 ـ استانداردهای مربوط به آلودگی آب با ذکر روشهای سنجش و سایر مقررات مربوط توسط سازمان و با همکاری وزارتخانه ها و موسسات مذکور در ماده (3) این آیین نامه تهیه و به مورد اجرا گذارده می شود. 
تبصره - اصلاح ۱۳۹۳ ـ تصمیم گیری در خصوص مقررات مربوط به تخلیه هر نوع فاضلاب به شبکه عمومی فاضلاب شهر در کمیسیونی متشکل از نمایندگان تام الاختیار وزارتخانه های نیرو، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کشور، صنعت، معدن و تجارت و سازمان حفاظت محیط زیست و سایر سازمان های مسئول آب و فاضلاب شهری می باشد که در سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل می گردد و این تصمیمات در چارچوب قوانین و مقررات مربوط لازم الاجرا است. 

ماده 6 ـ طبقه بندی کلی آبهای پذیرنده اعم از سطحی و زیرزمینی و دریاچه ها و آبهای ساحلی با توجه به قدرت جذب و تصفیه طبیعی آلوده کننده ها برحسب اولویتها و بتدریج توسط سازمان با همکاری وزارتخانه ها و موسسات مذکور در ماده (3) این آیین نامه تعیین و اعلام خواهد شد. 

ماده 7 ـ سازمان موظف است طبق برنامه پیش بینی شده از فاضلاب و مواد زاید جامد منابع آلوده کننده نمونه برداری و نوع و میزان آلودگی هریک از این منابع را مشخص نماید. درصورتی که شدت آلودگی هریک از منابع آلوده کننده بیش از استانداردهای موضوع ماده (5) این آیین نامه باشد سازمان مراتب را کتبأ به مسؤول مربوط اخطار خواهد نمود که در رفع آلودگی اقدام نماید. در این اخطاریه نوع آلودگی و میزان آن و همچنین مهلت رفع آلودگی که متناسب با امکانات تعیین می گردد صریحأ قید خواهد شد.
تبصره ـ در مورد شهرک ها و مجتمع های صنعتی که دارای سیستم فاضلاب عمومی هستند از فاضلاب عمومی شهرک ها و مجتمع های صنعتی و غیر صنعتی نمونه برداری شده و اقدامات لازم برای رفع آلودگی با مسؤولیت شرکت و مجتمع به عمل خواهد آمد. در مواردی که واحدهای مستقر در این شهرک ها و مجتمع ها فاضلاب صنعتی حاوی مواد مسموم فلزات سنگین داشته باشند و از طریق سیستم فاضلاب عمومی قابل کنترل نباشد بنا به تشخیص سازمان حفاظت محیط زیست واحد مزبور موظف به ایجاد تصفیه خواهد بود. 

ماده 8 ـ مسؤولین مکلفند ظرف مهلت مذکور در اخطاریه نسبت به رفع آلودگی در حد استاندارد اقدام کنند در غیر این صورت براساس ماده (11) قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست از فعالیت یا بهره برداری منبع مربوط تا رفع آلودگی جلوگیری خواهد شد. 

ماده 9 ـ در صورتی که مسؤول منبع آلوده کننده با دلایل و مدارک قابل قبول سازمان اثبات نماید که ظرف مهلت مقرر در اخطاریه رفع آلودگی عملی نمی باشد سازمان می تواند مهلت اضافی مناسب برای این گونه منابع قایل شود مشروط براینکه ادامه فعالیت این منابع خطرات جدی برای سلامت انسان و سایر موجودات زنده در برنداشته باشد. 

ماده 10 ـ سازمان در اجرای وظایف قانونی خود مجاز است هریک از منابع آلوده کننده را توسط مأمورین خود مورد بازرسی قرار دهد : در صورتی که بازرسی هریک از منابع به موجب قوانین دیگر مستلزم کسب اجازه از دادستان باشد نسبت به اخذ نمایندگی دادستان اقدام خواهد شد.
تبصره ـ مسئولین مکلفند در اجرای مفاد این آیین نامه همکاری لازم را با مأمورین سازمان به عمل آورند. 

ماده 11 ـ وزارتخانه های صنایع، صنایع سنگین، کشور، کشاورزی و جهاد سازندگی هنگام صدور مجوز احداث و توسعه واحدها و مجتمع های صنعتی معدنی کشاورزی دامداری ـ مرغداری و کشتارگاه یا سایر مراجع صدور مجوز واحدها و مجتمع های فوق الذکر موظفند استانداردها و مقررات لازم الرعایه موضوع ماده (5) این آیین نامه را به متقاضیان ابلاغ نمایند. صدور پروانه بهره برداری از واحدهای مذکور موکول به رعایت استانداردها و مقررات فوق الذکر است. 

ماده 12 ـ مراجع مربوط، رونوشت پروانه تاسیس و بهره برداری صادر شده برای واحدهای مذکور در ماده (11) را به سازمان ارسال خواهند داشت. 

ماده 13 ـ وزارتخانه های مسکن و شهرسازی، کشور و شهرداریها و سازمانها و واحدهای تابع آنها بر حسب مورد هنگام تهیه طرحهای جامع و هادی شهرها، شهرکها و مجتمع های مسکونی و بهداشتی و شهرداریها موقع صدور پروانه در شهرها، استانداردها و مقررات موضوع ماده (5) این آیین نامه را باید به اطلاع طراحان و مجریان مربوط برسانند. 

ماده 14 ـ تخلیه و پخش فاضلاب یا هر نوع ماده آلوده کننده از منابع متفرقه به آبهای پذیرنده به میزان بیش از حد استاندارد ممنوع است .انواع و طبقه بندی منابع آلوده کننده و متفرقه توسط سازمان و با همکاری وزارتخانه ها و موسسات ذی ربط تعیین خواهد شد. 

ماده 15 – در مواردی که سازمان بنابر دلایل کافی تشخیص دهد کاهش یا از بین بردن آلودگی ناشی از منابع آلوده کننده موجود از طرق دیگر بجز انتقال آنها به نقاط مناسب امکان پذیر نمی باشد، طرحی در این مورد با همکاری وزارتخانه های کشاورزی، جهادسازندگی، صنایع، مسکن و شهرسازی، نیرو و کار و امور اجتماعی تهیه و پس از تصویب هیات وزیران به مورد اجرا خواهد گذاشت. 

ماده 16 ـ سازمان مجاز است در مواقعی که ضرورت ایجاب نماید استفاده از وسایل و روشهای مناسب را برای منابع متفرقه برقرار نماید. 

ماده 17 ـ رقیق کردن در مرحله تخلیه به عنوان تصفیه ممنوع است مگر در موارد خاصی که به تشخیص سازمان خطرات آلودگی محیط زیست را در برنداشته باشد. 

ماده 18 ـ مسؤولین مکلفند تدابیری اتخاذ نمایند تا در مواقع اضطراری که تصفیه فاضلاب ها به هر علتی متوقف می شود از تخلیه مستقیم فاضلاب به آبهای پذیرنده خودداری نمایند. 

ماده 19 ـ در مواردی که به استناد ماده (11) قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و تبصره آن دستور ممانعت از کار و فعالیت کارخانه یا کارگاهی صادر می شود، مراتب به دادستان حوزه قضایی مربوط برای صدور دستورهای لازم اعلام می شود. 

ماده 20 ـ سازمان به منظور پیشگیری از آلودگی آب و تشویق کلیه مسؤولین منابع آلوده کننده به رفع آلودگی و ایجاد انگیزه برای یافتن وسایل و روشهای مناسب و تحقیق در این زمینه تدابیر لازم را اتخاذ و به مورد اجرا خواهند گذاشت. 

ماده 21 ـ تشریفات ابلاغ اخطاریه توسط سازمان به مسوولین منابع آلوده کننده تابع قانون آیین دادرسی مدنی می باشد. 

ماده 22 ـ چنانچه تخلف از مقررات این آیین نامه موجب ورود هرگونه خسارت به محیط زیست آبزیان و منابع طبیعی شود، دادگاه حسب درخواست سازمان، مسؤولین را به پرداخت و جبران خسارت وارد شده محکوم خواهد کرد . آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب (موضوع تصویب نامه شماره 90302 مورخ 1364/09/28) لغو می شود. 
حسن حبیبی ـ معاون اول رییس جمهور 

*********** 
/AdminBlog/Upsert/3330dd78-baeb-4a90-b187-e8df8e9288d8?CategoryId=1569d15f-f4c9-4989-a8be-35a7bc0d4fd1

خلاصه و تحلیل آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب مصوب 1373 

مبنای قانونی:
این آیین نامه بر اساس ماده 46 قانون توزیع عادلانه آب (مصوب 1361) تدوین شده است. طبق این ماده، "آلوده ساختن آب ممنوع است" و مسئولیت پیشگیری و جلوگیری از آلودگی منابع آب به سازمان حفاظت محیط زیست محول شده است. 

اهداف کلیدی: 
· تعریف چارچوب قانونی برای جلوگیری از آلودگی کلیه آب های سطحی، زیرزمینی و دریایی ایران.
· تعیین تکلیف و استانداردهای تخلیه فاضلاب و مواد زاید.
· ایجاد سازوکارهای نظارتی و اجرایی برای شناسایی و برخورد با منابع آلوده کننده. 

مفاد و نکات کلیدی آیین نامه: 
1. تعاریف مهم:
   · آلودگی آب: هرگونه تغییر در خواص فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیکی آب که آن را برای مصرف مقرر، مضر یا غیرمفید سازد.
   · منابع آلوده کننده: طیف وسیعی از منابع شامل صنعتی، معدنی، کشاورزی، دامداری، شهری، خانگی، خدماتی و درمانی.
   · آب های پذیرنده: کلیه آب های سطحی، زیرزمینی، چاه ها، قنات ها، رودخانه ها، دریاچه ها، دریاها و تالاب ها.
2. صلاحیت و مسئولیت ها:
   · سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان نهاد اصلی نظارت، تعیین استانداردها، نمونه برداری، اخطار و پیگیری قانونی آلودگی آب تعیین شده است.
   · وزارتخانه های نیرو، کشاورزی، جهاد سازندگی، بهداشت و سایر نهادهای ذی ربط موظف به همکاری با سازمان هستند.
   · کمیسیون ویژه ای متشکل از نمایندگان سازمان و وزارتخانه های مربوط، برای تصمیم گیری در مورد تخلیه فاضلاب به شبکه های عمومی فاضلاب شهری مسئول است.
3. مکانیزم های نظارتی و اجرایی:
   · تعیین استانداردها: سازمان موظف است با همکاری نهادهای مربوط، استانداردهای آلودگی آب و روش های سنجش آن را تعیین و ابلاغ کند.
   · شناسایی و اخطار: سازمان منابع آلوده کننده را شناسایی و در صورت استفاده از استاندارد، به مسئول منبع اخطار کتبی همراه با مهلت مشخص برای رفع آلودگی می دهد.
   · توقف فعالیت: در صورت عدم رفع آلودگی در مهلت مقرر، سازمان می تواند بر اساس قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، از فعالیت منبع آلوده کننده تا زمان رفع آلودگی جلوگیری کند. این دستور از طریق دادستان حوزه قضایی مربوطه اجرا می شود.
   · اختیار بازرسی: مأموران سازمان حق بازرسی از منابع آلوده کننده را دارند.
4. مقررات پیشگیرانه:
   · صدور مجوز: وزارتخانه های صنایع، کشور و سایر مراجع صدور مجوز، موظفند رونوشت پروانه تأسیس و بهره برداری واحدهای صنعتی، معدنی، کشاورزی و... را به سازمان ارسال کنند.
   · الزام در طرح ها: طرح های جامع شهری، شهرک ها و مجتمع های مسکونی باید استانداردهای جلوگیری از آلودگی آب را رعایت کنند.
   · ممنوعیت رقیق کردن: استفاده از رقیق کردن فاضلاب به عنوان یک روش تصفیه ممنوع است، مگر در موارد خاص با تشخیص سازمان.
5. ضمانت های اجرایی:
   · جبران خسارت: در صورت ورود خسارت به محیط زیست، آبزیان یا منابع طبیعی بر اثر تخلف از این آیین نامه، دادگاه می تواند مسئول منبع آلوده کننده را به جبران خسارت محکوم کند.
   · مسئولیت شخص حقیقی: مسئولیت اجرای مقررات بر عهده شخص حقیقی است که اداره یا تصدی منبع آلوده کننده را بر عهده دارد. 

نتیجه گیری:
این آیین نامه یک چارچوب جامع و قدرتمند برای مبارزه با آلودگی آب ارائه می دهد. نقش محوری را به سازمان حفاظت محیط زیست داده و با تعریف شفاف استانداردها، سازوکارهای نظارتی و ضمانت های اجرایی قوی، ابزار لازم برای پیشگیری و مقابله با آلودگی منابع آبی را در اختیار این سازمان قرار می دهد. تأکید بر همکاری بین دستگاهی و مسئولیت مستقیم اشخاص حقیقی از نقاط قوت این مقررات است.