برنامه افزایش ظرفیت تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی مستند به بند (پ) ماده 69 قانون برنامه هفتم پیشرفت مصوب ۱۴۰۴/۰۶/۲۷ هیات وزیران

شناسنامه برنامه افزایش ظرفیت تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی:

شماره روزنامه رسمی: 
تاریخ روزنامه رسمی: 
شماره ابلاغ: ۱۱۱۱۸۸
تاریخ ابلاغ: ۱۴۰۴/۰۷/۱۳
مرجع تصویب: هیات وزیران
تاریخ تصویب: ۱۴۰۴/۰۶/۲۷ 

بیشتر بخوانید:
+ مقررات برنامه هفتم پیشرفت
+ مقررات امور پزشکی
+ بهداشت و درمان در آرای وحدت رویه قضایی    
+ بهداشت و درمان در آرای دیوان عدالت اداری        
+ موضوعات بهداشت و درمان در نظریات مشورتی        

مقررات مرجع:
بند (پ) ماده 69 قانون برنامه هفتم پیشرفت 1403: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است به منظور توسعه کمّی و کیفی نظام آموزش علوم پزشکی، افزایش دسترسی به خدمات سلامت به ویژه در مناطق کم برخوردار، ایجاد آمادگی برای مواجهه با سالمندی، جلوگیری از فرسودگی پایوران (کادر) درمان، نسبت به افزایش ظرفیت پزشکی تخصصی سالانه به میزان حداقل دوازده درصد (12%) با اخذ تعهد خدمت در مناطق مورد نیاز با رعایت قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی و تخصصی مصوب 1389/9/21 با اصلاحات و الحاقات بعدی و فراهم آوری زیرساخت های آموزشی در سقف بودجه مصوب، برنامه ریزی و اقدام کند. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است برنامه افزایش ظرفیت تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی با اولویت رشته های پرستاری، مامائی، پیراپزشکی، داروسازی و رشته های حد واسط را تهیه نموده و به تصویب هیأت وزیران برساند.

متن برنامه افزایش ظرفیت تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی:

هیات وزیران در جلسه 1404/06/27 به پیشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و به استناد بند (پ) ماده (69) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران مصوب 1403 تصویب کرد:

برنامه افزایش ظرفیت تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی به شرح پیوست که تأیید شده به مهر دفتر هیات دولت است، تعیین می شود و دستگاه های مقرر در برنامه، موظف به اجرای اقدامات مربوط هستند.
محمد رضا عارف ـ معاون اول رئیس جمهور

برنامه افزایش ظرفیت تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی

مقدمه
توسعه همه جانبه کشور در گِرو تربیت نیروی انسانی توانمند و کارآمد در تمام حوزه ها می باشد و حوزه سلامت نیز از این قاعده مستثنی نیست و در این راستا نیروی انسانی کارآمد در ارتقای نظام سلامت نقشی غیرقابل انکار دارد.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در طول سالیان اخیر با استناد به قوانین و اسناد بالادستی و مصوبات مراجع قانونی از جمله برنامه های توسعه پنج ساله، با بکارگیری تمامی ظرفیت ها و استفاده از متخصصان متبحر توانسته است با حفظ کیفیت آموزشی و با حداکثر استفاده از امکانات موجود در جهت برطرف نمودن نیاز کشور به نیروی انسانی در سطوح عمومی، تخصصی و فوق تخصصی در حوزه سلامت اقدام نماید.
در این مسیر علیرغم وجود محدودیت های مختلف و متعدد در خصوص تربیت نیروی انسانی نظام سلامت از یک سو و ضرورت توجه به کیفیت آموزش در این حیطه و حفظ جایگاه و اعتبار کشور در حوزه آموزش پزشکی از سوی دیگر، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با برنامه ریزی های صورت گرفته در طول چهار دهه گذشته و همچنین با انجام مطالعات نیازسنجی نیروی انسانی، اقدام به تدوین و اجرای برنامه های آموزشی توسعه مدار در سال های مختلف نموده و خوشبختانه در حال حاضر با لحاظ نمودن تعداد دانش آموختگان موجود و تعداد دانشجویان در حال تحصیل در دانشگاه های علوم پزشکی، در تربیت نیروی مورد نیاز در حال عبور از استانداردهای جهانی بوده و بزودی شاهد تربیت نیروی انسانی مازاد بر نیاز کشور نیز خواهیم بود.
از آنجایی که در قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران، وظایف و تکالیف مختلفی در راستای توسعه آموزش علوم پزشکی تصویب شده است، این سند به منظور تحقق بند (پ) ماده (69) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران و مشتمل بر برنامه افزایش ظرفیت تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی در رشته های اولویت دار ارائه می گردد.

الف ـ در این برنامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
1 ـ شورای گسترش: شورای گسترش دانشگاه های علوم پزشکی کشور که به عنوان عالی ترین مرجع تصمیم گیری عهده دار اتخاذ تصمیم درباره تأسیس، توسعه و یا انحلال رشته ها، مقاطع تحصیلی و مؤسسات آموزش عالی علوم پزشکی اعم از مؤسسات دولتی، مؤسسات غیردولتی غیرانتفاعی و واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی است.
2 ـ معاونت توسعه: معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.

3 ـ دبیرخانه: دبیرخانه های تخصصی معاونت آموزشی وزارت بهداشت در حوزه های مختلف آموزش علوم پزشکی.
4 ـ رشته های بالینی: رشته های دکترای حرفه ای (پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی)، رشته های تخصصی پزشکی و دندانپزشکی، فوق تخصصی پزشکی و داروسازی بالینی.
5 ـ پزشکی تخصصی: کلیه رشته های علوم پزشکی دارای دوره تخصص و فوق تخصص و mph.

ب ـ پیش فرض های حاکم بر برنامه افزایش ظرفیت تربیت نیروی انسانی علوم پزشکی به شرح زیر است:
1 ـ تکالیف تعیین شده در اسناد بالادستی مانند قانون برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران، سیاست های کلی نظام ابلاغی مقام معظم رهبری، سند ملی آمایش سرزمینی، نقشه توسعه علمی کشور.
2 ـ توجه به ظرفیت های مناسب موجود در کلان مناطق آموزشی جهت توسعه کیفی و کمی و شناسایی توانمندی های هر منطقه به منظور هم افزایی و بهره مندی دانشگاه ها از ظرفیت ها و امکانات یکدیگر.
3 ـ توزیع عادلانه ظرفیت کلان منطقه بین دانشگاه های مستقر در هر منطقه و توزیع عادلانه ظرفیت در کشور، همکاری و تعامل درون منطقه ای، هم افزایی توانمندی دانشگاه های کلان منطقه و اجتناب از رقابت غیرسازنده بین دانشگاه های کلان منطقه.
4 ـ جمعیت تحت پوشش هر یک از دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی کشور و تراکم جمعیت.
5 ـ توجه به نیازهای نیروی انسانی متخصص در نظام سلامت هر منطقه و کشور.
6 ـ توسعه متعادل و نظام مند براساس پتانسیل های موجود و آتی مناطق آموزشی و دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی کشور.
7 ـ ظرفیت ها و امکانات کنونی و آتی دانشگاه/دانشکده های علوم پزشکی کشور

پ ـ راهبردهای تحقق افزایش ظرفیت تربیت نیروی انسانی علوم پزشکی به شرح زیر است:
ضمن تأکید بر حکم موضوع بند (پ) ماده (69) مبنی بر افزایش تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی با اولویت رشته های تعیین شده، معیارهای اصلی برای انتخاب و افزایش ظرفیت نیروی انسانی عبارتند از میزان نیاز و میزان تقاضا که می بایست در خصوص تصمیم گیری برای افزایش ظرفیت مورد توجه قرار گیرند.
بر این اساس مبانی تصمیم گیری در خصوص انتخاب نوع راهبرد متناسب با تلفیق این دو معیار متفاوت خواهد بود و رشته های علوم پزشکی با درنظر گرفتن این دو معیار در 4 دسته قرار می گیرند:
1 ـ رشته هایی که نیاز به آنها و همچنین متقاضی برای آنها زیاد است. راهبردهای مرتبط با این دسته باید مبتنی بر تقویت رشته ها، افزایش پذیرش، جذب هیات علمی مورد نیاز و فراهم سازی زیرساخت های آموزشی و غیره باشد.
2 ـ رشته هایی که علی رغم نیاز زیاد به آنها، متقاضی آنها کم است. راهبردهای مرتبط با این دسته باید مبتنی بر بازنگری و تقویت برنامه های آموزشی، پیش بینی بسته های تشویقی و تضمین آینده شغلی، اعطای بورسیه های دولتی، تسهیل شرایط تحصیلی و ... باشد.
3 ـ رشته هایی که نیاز به آنها کم است و متقاضی برای آنها زیاد است.
4 ـ رشته هایی که نیاز به آنها و همچنین متقاضی برای آنها کم است.
راهبردهای مرتبط با دو دسته اخیر باید مبتنی بر جایگزینی رشته های متناسب با ظرفیت گروه های آموزشی، بازنگری برنامه های درسی آموزشی، شهریه پردازی و بورسیه بخش خصوصی، پذیرش دانشجوی بین الملل و غیره باشد. دسته بندی بر اساس نیاز و تقاضا به صورت صفر و یک دیده نمی شود و میزان نیاز و تقاضا در این گستره قرار می گیرد و بنابراین میزان تاثیر این دو معیار در اولویت بندی لحاظ می گردد.

ت ـ معیارهای حاکم بر تعیین رشته ها و ظرفیت تربیت نیروی انسانی علوم پزشکی به شرح زیر است:
1 ـ کیفیت آموزش نیروی انسانی نظام سلامت: با توجه به اینکه نیروی انسانی آموزش دیده در حوزه سلامت مستقیما با سلامت و جان مردم در ارتباط می باشند، توجه به کیفیت آموزش اهمیت بیشتری از کمیت آموزش نیروی انسانی سلامت دارد. به علاوه سرآمدی در حوزه سلامت که از اولویت های علمی کشور نیز می باشد مستلزم حفظ و ارتقای کیفیت آموزش می باشد.
2 ـ امکانات و زیرساخت های آموزشی دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی کشور: امکانات و زیرساخت های آموزش علوم پزشکی شامل فضای فیزیکی آموزشی، هیات علمی مورد نیاز، شرایط و امکانات آموزش در بالین برای رشته های بالینی، و سایر مواردی که تاثیر مستقیم در کیفیت آموزش و تربیت نیروی انسانی علوم پزشکی دارند.
3 ـ مهارت محوری در آموزش علوم پزشکی که در ماده (95) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران نیز به آن پرداخته شده است.
4 ـ توجه به مسائل اقتصادی مرتبط با آموزش نیروی انسانی و هزینه اثربخشی آموزش.
5 ـ تعداد دانشجویان پذیرش شده داخلی در رشته های مختلف، تعداد دانش آموختگان هر یک از رشته ها، تعداد فارغ التحصیلان خارج شده از کشور در طی سال های اخیر.
6 ـ آینده نگاری و پیش بینی تعداد دانش آموختگان مورد نیاز در بازه های زمانی میان مدت و بلند مدت.
7 ـ پیش بینی چالش های فرابخشی نیروی انسانی نظام سلامت از جمله چالش مهاجرت و عدم تمایل نیروی انسانی به اشتغال در کشور. ساماندهی این موضوعات فارغ از ریشه های بروز آن (که موضوعاتی فرابخشی بوده موضوع این برنامه نمی باشد) نیازمند مشارکت گستره بیشتری از حوزه های کاری نظام سلامت می باشد و رفع آن لزوما در حیطه آموزش نمی باشد. در عین حال با توجه به معضلات ناشی از این چالش، حوزه آموزش به منظور کاهش تبعات ناشی از آن و برای جبران این روند، بایستی تربیت نیروی انسانی در رشته هایی که بیشتر با این چالش مواجه هستند (مانند رشته پرستاری) را در اولویت قرار دهد.
8 ـ توجه به شرایط تسهیل کننده یا محدود کننده پذیرش مانند شرایط سنی، جنسیتی و منطقه ای.
9 ـ توجه به فناوری های نوین آموزشی، حوزه ها و رشته های مرتبط با آن.

ث ـ با عنایت به متن حکم بند (پ) ماده (69) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران و با توجه به ملاحظات ماده (3) این برنامه، بررسی های لازم برای تعیین رشته ها و تربیت نیروی انسانی با هماهنگی حوزه های مرتبط انجام پذیرفت. بر این اساس نیازمندی های نیروی انسانی مورد نیاز نظام سلامت با هماهنگی معاونت توسعه احصاء گردید.
در کنار بررسی نیازهای حوزه سلامت و به موازات آن شرایط، امکانات آموزشی موجود دانشگاه ها و نظرات دبیرخانه های مرتبط نیز احصاء گردید و در کنار افزایش ظرفیت پزشکی تخصصی که در متن بند (پ) ماده (69) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران تصریح شده است، جمع بندی کارشناسان دبیرخانه شورای گسترش منتج به تعیین رشته های پرستاری، فوریت های پزشکی پیش بیمارستانی، تکنولوژی اتاق عمل، هوش بری، و فناوری اطلاعات سلامت برای اجرای این ماده قانونی گردید.

ج ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجاز است در طول سال های اجرای برنامه با توجه به ملاحظات محیطی و نیازهای نظام سلامت با اولویت رشته های موضوع بند (پ) ماده (69) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران، نسبت به بازنگری رشته ها و ظرفیت، حداکثر به میزان بیست درصد (20 %) اقدام و جهت پذیرش دانشجو براساس ضوابط و مقررات مربوط و تأمین الزامات آموزشی با استفاده از ظرفیت های دولتی، عمومی غیردولتی، خصوصی و خیریه اقدام نماید.

چ ـ به منظور تحقق تکلیف تعیین شده در این حکم قانونی و تضمین کیفیت آموزش علوم پزشکی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است در سقف بودجه مصوب و قوانین مربوط، هر ساله متناسب با میزان افزایش ظرفیت تعیین شده نسبت به برآورد و اعلام منابع و امکانات آموزشی مورد نیاز، سه ماه قبل از شروع سال تحصیلی اقدام نماید.

ح ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است در خصوص رشته هایی که نیاز نظام سلامت بوده و تقاضا و تمایل برای تحصیل در آنها وجود ندارد، نسبت به تدوین راهکارهای ایجاد مطلوبیت برای این رشته ها اعم از بازنگری برنامه های آموزشی، بسته های تشویقی، تضامین آینده شغلی، بورسیه های دولتی، تسهیل شرایط تحصیلی و سایر موارد مشابه اقدام نماید. کلیه دستگاه های مرتبط در زمینه تحقق این راهکارها، موظف به همکاری و ارائه خدمات تعیین شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این زمینه می باشند.

******************
خلاصه تحلیلی توسط ایرانکدیفای:

این سند، برنامه ای اجرایی برای عملیاتی کردن بند (پ) ماده ۶۹ قانون برنامه هفتم توسعه است که توسط هیأت وزیران در تاریخ ۱۴۰۴/۰۶/۲۷ تصویب شده است.

 ۱. هدف کلان و ضرورت برنامه:
*   هدف اصلی: افزایش کمّی و کیفی نیروی انسانی در گروه پزشکی.
*   ضرورت ها:
    *   افزایش دسترسی به خدمات سلامت، به ویژه در مناطق کم برخوردار.
    *   ایجاد آمادگی برای مواجهه با پدیده سالمندی جمعیت.
    *   جلوگیری از فرسودگی کادر درمان موجود.
    *   تأمین نیروی انسانی مورد نیاز نظام سلامت در آینده.

 ۲. نکات تحلیلی کلیدی:

*   تغییر رویکرد از "کمبود" به "فراوانی": سند صراحتاً اعلام می کند که "در حال عبور از استانداردهای جهانی بوده و بزودی شاهد تربیت نیروی انسانی مازاد بر نیاز کشور نیز خواهیم بود." این نشان دهنده یک تغییر استراتژیک در نگاه بلندمدت به بازار کار نیروهای پزشکی است.
*   اولویت بندی هوشمندانه بر اساس "نیاز" و "تقاضا":
    *   برنامه یک چارچوب تحلیلی چهارگانه ارائه می دهد که رشته ها را بر اساس دو معیار "میزان نیاز نظام سلامت" و "میزان تقاضای متقاضیان تحصیل" دسته بندی می کند:
        1.  نیاز بالا - تقاضای بالا: (مانند پزشکی تخصصی) → راهبرد: افزایش ظرفیت و تقویت زیرساخت.
        2.  نیاز بالا - تقاضای پایین: (مانند پرستاری) → راهبرد: بسته های تشویقی، بورسیه و تضمین شغلی.
        3.  نیاز پایین - تقاضای بالا: → راهبرد: بازنگری درسی، جذب دانشجوی بین الملل.
        4.  نیاز پایین - تقاضای پایین: → راهبرد: جایگزینی با رشته های پرمتقاضی.
    *   این مدل نشان دهنده نگاه کارشناسی و غیریک بعدی به مسئله است.

*   تمرکز بر چالش های عملی:
    *   برنامه به صراحت به چالش های فرابخشی مانند "مهاجرت کادر درمان" و "عدم تمایل به اشتغال در کشور" اشاره کرده و می پذیرد که حل این مشکلات تنها از طریق آموزش ممکن نیست. اما برای جبران تبعات آن (به ویژه در رشته ای مانند پرستاری)، افزایش ظرفیت را در اولویت قرار می دهد.

*   تضمین کیفیت در کنار توسعه کمّی:
    *   برنامه بارها بر حفظ کیفیت آموزشی به عنوان اصلی غیرقابل مسامحه تأکید دارد.
    *   افزایش ظرفیت منوط به تأمین زیرساخت های آموزشی، فضای فیزیکی و هیأت علمی شده است.
    *   مهارت محوری به عنوان یک معیار اصلی ذکر شده است.

*   انعطاف پذیری اجرایی:
    *   به وزارت بهداشت این اختیار داده شده که در طول اجرای برنامه، حداکثر تا ۲۰٪ در رشته ها و ظرفیت ها بازنگری کند تا بتواند خود را با نیازهای متغیر نظام سلامت تطبیق دهد.

*   رشته های هدف در فاز اول:
    *   برنامه به طور مشخص پنج رشته را برای اجرای اولیه این قانون نام می برد:
        *   پرستاری
        *   فوریت های پزشکی پیش بیمارستانی
        *   تکنولوژی اتاق عمل
        *   هوشبری
        *   فناوری اطلاعات سلامت
    *   همچنین افزایش سالانه حداقل ۱۲٪ ظرفیت پزشکی تخصصی یک تکلیف جداگانه و الزامی است.

 ۳. جمع بندی نهایی:

این سند تنها یک دستور برای "افزایش تعداد دانشجو" نیست، بلکه یک برنامه راهبردی چندبُعدی است که:
*   تابلوی آینده را از کمبود به فراوانی نیرو تغییر می دهد.
*   با یک مدل هوشمند، رشته های مختلف را بر اساس نیاز و اقبال عمومی مدیریت می کند.
*   به طور واقع بینانه به موانع ساختاری مانند مهاجرت می پردازد.
*   کیفیت را هم تراز کمیت به عنوان یک شرط اساسی می داند.

موفقیت این برنامه در گروی تأمین بودجه و زیرساخت های لازم است که در خود سند به آن اشاره شده و نیازمند عزم جدی دولت و مجلس است.

در صورت نیاز به مشاوره یا مستندات بیشتر می توانید با کارشناسان حقوقی تماس بگیرید.