برنامه ملی توسعه خوشه های صنعتی مستند به جزء 2 بند (ح) ماده 48 قانون برنامه هفتم پیشرفت مشتمل بر 7 بند مصوب ۱۴۰۴/۰۶/۲۷ هیات وزیران

شناسنامه برنامه ملی توسعه خوشه های صنعتی:

شماره روزنامه رسمی: 
تاریخ روزنامه رسمی: 
شماره ابلاغ: ۱۱۱۱۹۱
تاریخ ابلاغ: ۱۴۰۴/۰۷/۱۳
مرجع تصویب: هیات وزیران
تاریخ تصویب: ۱۴۰۴/۰۶/۲۷ 

بیشتر بخوانید:
+ مقررات برنامه هفتم پیشرفت
+ مقررات تولید و صنعت    
+ موضوعات صنعت و تولید در آرای دیوان عدالت اداری    
+ موضوعات صنعت و تولید در نظریات مشورتی    

مقررات مرجع:
جزء 2 بند (ح) ماده 48 قانون برنامه هفتم پیشرفت 1403: برنامه ملی توسعه خوشه های صنعتی متناسب با راهبرد ملی پیشرفت صنعتی و ارتقای زنجیره های ارزش کشور و مشتمل بر اصول، فرایند، ساختار، اهداف، منابع، تقسیم کار نهادی و احصا و رفع موانع توسعه خوشه های صنعتی و کسب و کار، ظرف سال اول برنامه به پیشنهاد وزارت صنعت، معدن و تجارت تهیه می شود و در چهارچوب قوانین به تصویب هیأت وزیران می رسد.

متن برنامه ملی توسعه خوشه های صنعتی:

هیئت وزیران در جلسه 1404/6/27 به پیشنهاد وزارت صنعت، معدن و معدن و به استناد جزء (2) بند (ح) ماده (48) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران مصوب 1403 تصویب کرد:

برنامه ملی توسعه خوشه های صنعتی به شرح پیوست که تأییدشده به مهر دفتر هیئت دولت است، تعیین می شود و دستگاه های مقرر در برنامه، موظف به اجرای اقدامات مربوط هستند.
محمدرضا عارف ـ معاون اول رئیس جمهور

برنامه ملی توسعه خوشه های صنعتی

1 ـ مقدمه:
با عنایت به جزء (2) بند (ح) ماده (۴۸) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران مصوب 1403، «برنامه ملی توسعه خوشه های صنعتی» مشتمل بر اصول، فرآیند، ساختار، اهداف، منابع، تقسیم کار نهادی، احصا و رفع موانع توسعه خوشه ‏های صنعتی و کسب و کار، متناسب با راهبرد ملی پیشرفت صنعتی و ارتقای زنجیره های ارزش کشور، تدوین شده است.

2 ـ تعاریف:
1 ـ خوشه: مجموعه ای از واحدهای صنعتی و یا کسب و کار دارای شخصیت حقوقی که در یک محدوده جغرافیایی در یک گرایش مشخصی از کسب و کار فعال بوده و امکان همکاری در تکمیل و تجمیع فعالیت‏های تولیدی و خدماتی همدیگر را داشته و از چالش‏ ها و فرصت‏های مشترک برخوردار باشند.
2 ـ نهادهای پشتیبان: کلیه دستگاه های اجرایی موضوع بند (پ) و مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی موضوع بند (ت) ماده (1) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران که دارای مأموریت ارائه خدمات و تسهیلات زیرساختی، آموزشی، بازرگانی و غیره به خوشه ها هستند.
3 ـ کارگروه: «کارگروه هماهنگی و اجرایی سازی سند راهبرد ملی پیشرفت صنعتی و ارتقای زنجیره های ارزش کشور» موضوع «سند راهبرد ملی پیشرفت صنعتی و ارتقای زنجیره های ارزش کشور».
3 ـ اصول و هدف توسعه خوشه ‏ها:
الف ـ اصول توسعه خوشه ‏ها
الف ـ 1 ـ بهبود اعتماد و همکاری و ایجاد و توسعه خوشه های صنعتی و کسب و کار بین ذی نفعان اصلی.
الف ـ 2 ـ تسهیل شرایط دسترسی ذی نفعان خوشه‏ های صنعتی و کسب وکار به خدمات توسعه.
الف ـ 3 ـ تقویت مشارکت نهادهای پشتیبان در فرآیند توسعه خوشه ‏ها.
الف ـ 4 ـ رعایت اولویت‏ها و تکالیف مندرج در بندهای (10) و (12) «سند راهبرد ملی پیشرفت صنعتی و ارتقای زنجیره ‏های ارزش کشور».
ب ـ هدف توسعه خوشه ‏ها
تقویت رقابت پذیری و ارتقای جایگاه خوشه ‏ها در توسعه بازارهای صادراتی و جذب سرمایه خارجی.
پ ـ هدف کمی توسعه خوشه‏ ها
توسعه خوشه ها از (200) خوشه فعال در سال 1404 به (260) خوشه فعال در سال 1407.
تبصره ـ برنامه اجرایی خوشه ها ظرف سه ماه از زمان ابلاغ این برنامه، به پیشنهاد وزارت صنعت، معدن و تجارت به تصویب کارگروه خواهد رسید.
4 ـ موانع توسعه خوشه‏ها و تقسیم کار نهادی.
به موانع و چالش‏ هایی که بر فضای کسب و کار کشور حاکم هستند براساس زمینه فعالیت، بازار، محل تمرکز جغرافیایی، ساختار اقتصادی و پیشینه تاریخی و فرهنگی، سطح و نوع فناوری و ساختار تولید و کسب و کار خوشه ‏ها می‏توانند شرایط و زمینه‏ های توسعه آنها را تحت الشعاع قرار دهند. با این حال برخی از این موانع و تنگناها از یک طرف سهم و نقش پررنگ تری در تضعیف فضای توسعه خوشه ‏ها ایفا می‏ نمایند و از طرف دیگر می‏ توان در چهارچوب الگوی (مدل) توسعه خوشه ‏ها نسبت به رفع آنها اقدام نمود. موانع توسعه، راهبردها و دستگاه های اصلی و همکار به شرح جدول ذیل ارائه شده است:

- ردیف: 1
- موانع: محدودیت در دسترسی به مواد اولیه
- راهبرد رفع موانع: ساماندهی و ارتقای نظام تأمین مواد اولیه        
- دستگاه های اصلی: وزارت صنعت و معدن و تجارت    
- دستگاه های همکار: بورس کالای ایران ـ گمرک جمهوری اسلامی ایران ـ بانک مرکزی

- ردیف: 2    
- موانع: ناترازی زیرساخت و انرژی    
- راهبرد رفع موانع: تأمین زیر ساخت و انرژی
- دستگاه های اصلی: وزارت نیرو ـ وزارت نفت ـ وزارت ارت باطات و فناوری اطلاعات    
- دستگاه های همکار: وزارت صنعت و معدن و تجارت

- ردیف: 3
- موانع: ضعف در بازاریابی    
- راهبرد رفع موانع: توسعه بازار و اتصال زنجیره ارزش خوشه ‏ها به زنجیره ارزش جهانی    
- دستگاه های اصلی: وزارت صنعت، معدن و تجارت
- دستگاه های همکار: اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران ـ وزارت امور خارجه

- ردیف: 4    
- موانع: محدودیت منابع مالی    
- راهبرد رفع موانع: تسهیل و تقویت تأمین مالی و سرمایه گذاری (داخلی و خارجی)
- دستگاه های اصلی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ـ وزارت صنعت، معدن و تجارت (صندوق های حمایتی)
- دستگاه های همکار: وزارت امور اقتصادی و دارایی

- ردیف: 5    
- موانع: عدم رسوخ فناوری و دانش    
- راهبرد رفع موانع:    ارتقای فناوری، نظام نوآوری و بهره وری
- دستگاه های اصلی: معاونت علمی ، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور ـ وزارت صنعت، معدن و تجارت
- دستگاه های همکار: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ـ سازمان ملی استاندارد ایران ـ سازمان اداری و استخدامی کشور (سازمان ملی بهره وری ایران)

- ردیف: 6
- موانع: کمبود آموزش، فرهنگ سازی، مدیریت دانش و نظام آماری    
- راهبرد رفع موانع: ارتقای آموزشی، فرهنگی و توسعه نظام مدیریت دانش و آمار
- دستگاه های اصلی: وزارت صنعت، معدن و تجارت ـ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان آموزش فنی و حرف ـ سازمان برنامه و بودجه کشور (مرکز آمار ایران)    
- دستگاه های همکار: سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ـ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

5 ـ ساختار اجرای برنامه توسعه خوشه:
سیاست گذاری، راهبری، برنامه ریزی و هماهنگی، اطلاع رسانی متمرکز و نظارت بر فرآیند توسعه خوشه ها توسط کارگروه انجام خواهد شد.
6 ـ فرآیند توسعه خوشه:
فرآیند (3) تا (5) ساله توسعه خوشه شامل سه مرحله به شرح زیر است:
الف ـ مطالعه فراگیر و شناسایی خوشه‏ ها
ب ـ امکان سنجی توسعه خوشه ها
پ ـ اجرای پروژه توسعه خوشه که دستورالعمل آن حداکثر ظرف سه ماه پس از تصویب این برنامه توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت (سازمان صنایع کوچک و شهرک ‏های صنعتی ایران) تدوین و به تصویب و اجرای کارگروه خواهد رسید.

7 ـ منابع مالی:
پیاده سازی این برنامه از محل منابع زیر تأمین می ‏گردد:
الف ـ منابع داخلی بنگاه های فعال در خوشه.
ب ـ تسهیلات نظام بانکی.
پ ـ منابع عمومی مصوب مربوط دستگاه‏ ها و نهادهای پشتیبان از جمله طرح کمک به ایجاد و توسعه خوشه های صنعتی.
ت ـ منابع داخلی سازمان صنایع کوچک و شهرک ‏های صنعتی ایران و شرکت ‏های تابعه استانی.
ث ـ منابع صندوق های حمایتی از جمله منابع حاصل از اجرای ماده (37) قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوب 1394 و قانون جهش تولید دانش بنیان مصوب 1401.
ج ـ سایر منابع دستگاه ‏ها و نهادهای پشتیبان توسعه خوشه ای از محل اعتبارات مصوب مربوط.

*****************

خلاصه تحلیلی توسط ایرانکدیفای:

این سند، برنامه ای اجرایی برای عملیاتی کردن جزء (2) بند (ح) ماده ۴۸ قانون برنامه هفتم توسعه است که توسط هیأت وزیران در تاریخ ۱۴۰۴/۰۶/۲۷ تصویب شده است.

 ۱. هدف کلان و چارچوب برنامه: 
* هدف اصلی: تقویت رقابت پذیری و ارتقای جایگاه خوشه ها در بازارهای صادراتی و جذب سرمایه خارجی.
* چارچوب کلی: برنامه بر اساس "سند راهبرد ملی پیشرفت صنعتی" تدوین شده و مشتمل بر اصول، فرآیند، ساختار، اهداف، منابع و تقسیم کار نهادی است.

 ۲. اهداف کمی و کیفی: 
* هدف کمی مشخص و قابل اندازه گیری: افزایش تعداد خوشه های فعال از ۲۰۰ خوشه در سال ۱۴۰۴ به ۲۶۰ خوشه در سال ۱۴۰۷
* اهداف کیفی: بهبود همکاری بین ذینفعان، تسهیل دسترسی به خدمات توسعه و تقویت مشارکت نهادهای پشتیبان.

 ۳. تحلیل موانع و راهبردهای کلیدی (نقطه قوت اصلی سند): 
این برنامه به طور مشخص ۶ مانع اصلی را شناسایی و برای هر کدام راهبرد و دستگاه مسئول تعیین کرده است:

| ردیف | موانع اصلی | راهبرد کلیدی رفع مانع | دستگاه اصلی مسئول |
| ۱ | محدودیت در دسترسی به مواد اولیه | ساماندهی نظام تأمین مواد اولیه | وزارت صنعت، معدن و تجارت |
| ۲ | ناترازی زیرساخت و انرژی | تأمین زیرساخت و انرژی پایدار | وزارت نیرو، نفت و ارتباطات |
| ۳ | ضعف در بازاریابی | توسعه بازار و اتصال به زنجیره ارزش جهانی | وزارت صنعت، معدن و تجارت |
| ۴ | محدودیت منابع مالی | تسهیل و تقویت تأمین مالی | بانک مرکزی و وزارت صنعت |
| ۵ | عدم رسوخ فناوری و دانش | ارتقای فناوری و نظام نوآوری | معاونت علمی ریاست جمهوری |
| ۶ | کمبود آموزش و نظام آماری | ارتقای آموزشی و توسعه مدیریت دانش | وزارت صنعت و وزارت تعاون، کار |

 ۴. ساختار و فرآیند اجرا: 
* ساختار حاکمیتی: کارگروه هماهنگی سند راهبرد ملی پیشرفت صنعتی ، نهاد رهبری و نظارت بر این برنامه است.
* فرآیند ۳ تا ۵ ساله: برنامه اجرایی در سه مرحله پیش می رود:
 ۱. شناسایی خوشه ها 
 ۲. امکان سنجی 
 ۳. اجرای پروژه توسعه (دستورالعمل آن حداکثر ظرف ۳ ماه پس از تصویب، تدوین می شود).

 ۵. منابع مالی: 
برنامه به درستی بر تأمین مالی از طریق تلفیق منابع بخش خصوصی و دولتی تأکید دارد، از جمله:
* منابع داخلی بنگاه ها
* تسهیلات بانکی
* منابع دستگاه های پشتیبان
* صندوق های حمایتی (مانند صندوق توسعه ملی و صندوق نوآوری)

 جمع بندی نهایی و نقاط قوت برنامه: 

این سند یک برنامه عمل منسجم، شفاف و قابل اجرا است که نقاط قوت زیر را دارد:
* واقع بینی: با شناسایی دقیق ۶ مانع ساختاری که کسب وکارها در عمل با آن روبرو هستند.
* شفافیت و تقسیم کار مشخص: برای هر مانع، راهبرد و دستگاه مسئول به طور شفاف تعیین شده است.
* هدفگذاری کمی واضح: افزایش ۶۰ خوشه فعال در یک بازه ۳ ساله.
* ضرب الاجل های مشخص: برای تدوین برنامه اجرایی و دستورالعمل پروژه ها.
* نگاه کلان: برنامه، توسعه خوشه ها را به عنوان موتور محرک صادرات و جذب سرمایه خارجی می داند.

 موفقیت این برنامه در گروی دو عامل است: 
۱. هماهنگی مؤثر بین دستگاهی به ویژه توسط "کارگروه" مرکزی.
۲. تأمین به موقع منابع مالی از محل های پیش بینی شده.

این برنامه چارچوب مناسبی برای حرکت از شعار "توسعه صنعتی" به سمت "اقدام عملی" فراهم می کند.

در صورت نیاز به مشاوره یا مستندات بیشتر می توانید با کارشناسان حقوقی تماس بگیرید.