دعاوی خصوصی چاه آب در صلاحیت دادگاه عمومی است ـ نظریه مشورتی 7/1404/280 مورخ 1404/07/07 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

بیشتر بخوانید:
+  مقررات آب
+  محیط زیست و منابع طبیعی در آرای وحدت رویه قضایی    
+  محیط زیست و منابع طبیعی در آرای دیوان عدالت اداری    
+  موضوعات محیط زیست و منابع طبیعی در نظریات مشورتی    

جزئیات نظریه
شماره نظریه : 7/1404/280
شماره پرونده : 1404-127-280ح
تاریخ نظریه : 1404/07/07 

استعلام :
1- آیا رسیدگی به دعاوی مربوط به آب چاه کشاورزی؛ اعم از دعاوی مربوط به خود چاه و یا آب آن؛ مانند دعوای اثبات مالکیت، الزام به تنظیم سند رسمی،  الزام به انتقال قدرالسهم،  تعیین قدرالسهم، الزام به انجام تعهد مبنی بر انتقال پروانه بهره برداری، در صلاحیت کمیسیون رسیدگی به امور آب های زیر زمینی است و یا آنکه دادگاه نیز صلاحیت رسیدگی به این قسم دعاوی را دارد؟
2- در صورتی که این دعاوی در صلاحیت کمیسیون یاد شده باشد؛ اما در دادگاه حقوقی و صرفاً به طرفیت اشخاص حقیقی مطرح شود، با توجه به این که کمیسیون صرفاً به دعاوی علیه دولت رسیدگی می کند و صدور قرار عدم صلاحیت در این فرض منتفی است، آیا دعوای مطروحه در دادگاه حقوقی قابلیت استماع دارد؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
1- اولاً، صلاحیت کمیسیون آب های زیرزمینی موضوع تبصره 5 ماده واحده قانون تعیین تکلیف چاه های آب فاقد پروانه بهره برداری مصوب 1389 و ماده 14 آیین نامه اجرایی این قانون مصوب 1390 هیأت وزیران، همان گونه که از عنوان این کمیسیون مشخص است، منحصر به اختلافات و دعاوی مربوط به آب های زیرزمینی و به منظور بررسی پرونده های شکایات اشخاص علیه دولت است و اختلافات و دعاوی اشخاص بر غیر دولت را شامل نمی شود؛ هم چنان که در ادامه همین تبصره مقرر شده است که از تاریخ تصویب این قانون، تمامی دعاوی اشخاص علیه دولت مطروحه در محاکم عمومی باید به این کمیسیون ها احاله شود. ضمن آن که، به موجب تبصره ماده 18 آیین نامه اجرایی یاد شده، رأی کمیسیون رسیدگی به امور آب های زیرزمینی ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل درخواست تجدید نظر در دیوان عدالت اداری است. 
ثانیاً، نظر به اینکه دعوای اثبات مالکیت، الزام به تنظیم سند، انجام تعهد مبنی بر انتقال پروانه بهره برداری و دیگر موارد مذکور در استعلام دارای ماهیت قضایی و منصرف از موارد صلاحیت کمیسیون رسیدگی به امور آب های زیر زمینی می باشد، رسیدگی به این دعاوی از صلاحیت کمیسیون یاد شده خارج است و در صلاحیت محاکم دادگستری است. 
2- با توجه به بند یک، پاسخ به پرسش دوم منتفی است.

***********

خلاصه نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه 

پرسش های مطرح شده: 
۱. آیا رسیدگی به دعاوی مربوط به آب چاه کشاورزی (مانند اثبات مالکیت، الزام به تنظیم سند، انتقال سهم، تعیین سهم، انتقال پروانه بهره برداری) در صلاحیت کمیسیون آب های زیرزمینی است یا دادگاه؟ 
۲. اگر این دعاوی در صلاحیت کمیسیون باشد، اما در دادگاه حقوقی و فقط به طرفیت اشخاص حقیقی مطرح شود، آیا دادگاه می تواند به آن رسیدگی کند؟ 

پاسخ اداره کل حقوقی: 
۱. پاسخ به پرسش اول: 
· صلاحیت کمیسیون آب های زیرزمینی محدود است و تنها شامل دعاوی اشخاص علیه دولت می شود.
· این کمیسیون بر اساس تبصره ۵ قانون تعیین تکلیف چاه های آب فاقد پروانه (مصوب ۱۳۸۹) و ماده ۱۴ آیین نامه اجرایی آن (مصوب ۱۳۹۰) تشکیل شده و تنها به شکایات علیه دولت رسیدگی می کند.
· دعاوی مانند اثبات مالکیت، الزام به تنظیم سند، انتقال سهم، اجرای تعهد انتقال پروانه، دارای ماهیت قضایی هستند و در صلاحیت محاکم دادگستری قرار دارند.
· بنابراین، دادگاه ها صلاحیت رسیدگی به این دعاوی را دارند. 
۲. پاسخ به پرسش دوم: 
· با توجه به پاسخ پرسش اول، که دعاوی مذکور در صلاحیت کمیسیون نیستند، پرسش دوم منتفی است. 

نکات کلیدی: 
· کمیسیون آب های زیرزمینی فقط به دعاوی اشخاص علیه دولت رسیدگی می کند.
· دعاوی بین اشخاص حقیقی یا حقوقی غیردولتی در مورد آب چاه های کشاورزی، در دادگاه های دادگستری قابل رسیدگی است.
· آرای صادره توسط کمیسیون، قابل تجدیدنظر در دیوان عدالت اداری است. 
این نظریه تأکید می کند که دادگاه های عمومی صلاحیت رسیدگی به اختلافات اشخاص در مورد آب چاه های کشاورزی را دارند و نیازی به ارجاع این دعاوی به کمیسیون آب های زیرزمینی نیست.

در صورت نیاز به مشاوره یا مستندات بیشتر می توانید با کارشناسان حقوقی تماس بگیرید.