رای وحدت رویه 761 موررخ 1396/08/02 دیوانعالی کشور: چنانچه صدمه وارده به بینی، فقط به شکستگی استخوان منجر شود و بدون ایجاد عیب و نقص اصلاح و جبران شود موجب یک دهم دیه کامل خواهد بود

مقدمه رای وحدت رویه 761 موررخ 1396/08/02 دیوانعالی کشور

جلسه هیات ‌عمومی دیوان عالی کشور در مورد پرونده وحدت رویه ردیف ۹۶/۲۴ راس ساعت ۸:۳۰ روز سه‌ شنبه مورخ 1396/08/02 به ‌ریاست حجت‌ الاسلام‌ والمسلمین جناب آقای حسین کریمی رئیس دیوان ‌‌عالی‌‌کشور و با حضور حجت ‌الاسلام‌ والمسلمین جناب آقای محمد مصدق نماینده محترم دادستان ‌کل‌ کشور و شرکت آقایان روسا، مستشاران و اعضای ‌معاون کلیه شعب دیوان عالی‌ کشور، در سالن هیات‌ عمومی تشکیل شد و پس از تلاوت آیاتی از کلام الله مجید و قرائت گزارش ‌پرونده و طرح و بررسی نظریات مختلف اعضای شرکت‌ کننده در خصوص مورد و استماع نظر دادستان محترم ‌کل‌ کشور، به ‌ترتیب‌ ذیل، به ‌صدور رای وحدت‌ رویه ‌قضایی شماره ۷۶۱ ـ 1396/08/02 منتهی گردید.

الف: گزارش پرونده رای وحدت رویه 761 موررخ 1396/08/02 دیوانعالی کشور

بر اساس گزارش ۱۹۲۴۲۲ ـ 1395/09/16 آقای رئیس سازمان بازرسی کل کشور و ضمائم آن در خصوص میزان دیه تعیین شده برای شکستگی استخوان بینی موضوع ماده ۵۹۳ قانون مجازات اسلامی مصوّب ۱۳۹۲ از شعب ۱۰۲ و ۱۱۲۳ دادگاه‌های کیفری ۲ شهرستان‌ های قرچک و تهران آراء مختلف صادر شده است کـه خلاصه جریان آنها به شرح ذیل منعکس می‌گردد:

الف. طبق محتویات پرونده ۸۲۰۰۸۲۰ شعبه ۱۰۲ دادگاه کیفری۲ شهرستان قرچک، آقای اسمعیل ... بر اثر سانحه رانندگی مصدوم شده و پزشک قانونی در خصوص مورد، به موجب گواهی شماره ۲۸۹۶۹/م/۱۶/۱ ـ ۱۶/۹/۱۳۹۴ اعلام کرده است: «کلیه ضایعات احراز شده و واجد ارش عبارتند از:

۱. خراشیدگی (حارصه) سمت راست بینی.

۲. کبودی مخاط داخلی لب بالا.

۳. شکستگی استخوان بینی کـه منجر به فساد بینی نگردیده و ارش آن چهار درصد از دیه کامل انسان تعیین می‌گردد.

۴. لقی دو دندان پیشین کـه ارش آنها جمعاً به میزان شش دهم درصد از دیه کامل انسان تعیین می‌گردد» پس از طرح شکایت در حوزه قضایی قرچک و طی مراحل قانونی، شعبه ۱۰۲ دادگاه کیفری ۲ این شهرستان در پرونده شماره ۹۴۰۷۹۰ مورخ ۱۵/۱۱/۱۳۹۴ چنین رای داده است:

«در خصوص اتهام علی ... دایر بر ایراد صدمه بدنی غیرعمدی ناشی از بی‌ احتیاطی در امر رانندگی، دادگاه با ملاحظه اوراق و محتویات پرونده، کیفرخواست صادره دادستان محترم دادسرای عمومی و انقلاب قرچک، گزارش و تحقیقات مرجع انتظامی، شکایت شاکی ......، گواهی پزشکی قانونی، نظریه کارشناس راهنمایی و رانندگی، اقاریر صریح متهم و نظر به سایر قرائن و امارات موجود در پرونده دادگاه بزه انتسابی به متهم را محرز و مسلم دانسته، مستنداً به مواد ۴۴۸، ۴۴۹، ۴۸۸، ۵۹۳، ۶۲۰، ۷۰۹ و ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی حکم به محکومیت متهم به پرداخت یک درصد دیه کامل انسان بابت خراشیدگی (حارصه) سمت راست بینی، سه هزارم دیه کامل انسان بابت کبودی مخاط داخلی لب بالا، چهاردرصد دیه کامل انسان بابت ارش شکستگی استخوان بینی کـه منجر به فساد بینی نگردیده است و شش دهم درصد دیه کامل انسان بابت ارش لقی دو دندان پیشین یک سمت راست بالا و یک سمت چپ بالا در حق شاکی اسماعیل ... صادر و اعلام می‌ دارد و در خصوص جنبه عمومی بزه انتسابی دادگاه مستنداً به ماده ۷۱۷ قانون مجازات اسلامی با رعایت بند ۱ ماده ۳ قانون نحوه وصول برخی از درآمدهای دولت حکم به محکومیت متهم به پرداخت دو میلیون ریال جزای نقدی صادر و اعلام می‌ دارد. رای صادره حضوری و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر استان تهران می‌باشد.»

ب. به حکایت پرونده ۶۰۰۸۶۶ شعبه ۱۱۲۳ کیفری در تهران خانم نرگس ... در تاریخ ۲۵/۲/۱۳۹۴ در تصادف رانندگی مصدوم شده و پزشکی قانونی منطقه جنوب تهران در این باره طی گواهی ۱۶۸۹۱/م/۱۲ ـ ۳۱/۵/۱۳۹۴ نوشته است: «پرونده بیمارستانی و گرافی بررسی شد در اثر اصابت جسم سخت حدود مورخ ۲۵/۲/۱۳۹۴ (تاریخ پذیرش درمانگاهی) دچار شکستگی بدون جابجایی استخوان بینی شده است کـه تحت جا اندازی قرار گرفته است کـه میزان ارش آن چهاردرصد (۴%) دیه کامل انسان تعیین می‌گردد. نیاز به معاینه مجدد ندارد» و شعبه ۱۱۲۳ دادگاه کیفری ۲ تهران نیز راجع به شکایت خانم نرگس ... از راننده مقصر در پرونده ۹۴۰۶۳۵ چنین رای داده است:

«در خصوص اتهام آقای علی‌ بخش ... اهل کرمانشاه ساکن تهران آزاد با قرار قبولی کفالت دایر بر بی‌ احتیاطی در امر رانندگی منجر بر ایراد صدمه بدنی غیرعمدی نسبت به شاکیه نرگس ... دادگاه با توجه به کیفرخواست صادره به شماره ۴۶۰۰۸۶۶ـ۹۴ مورخ ۳۱/۹/۱۳۹۴ از دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه ۱۴ تهران، شکایت شاکی، نظریه کارشناس رسمی دادگستری، نظریه پزشکی قانونی، اقرار مقرون به واقع متهم در جلسه رسیدگی و توجهاً به سایر قراین و امارات موجود در پرونده وقوع امر انتسابی را محرز و مسلم دانسته و مستنداً به مواد ۴۴۸، ۴۸۸، ۴۸۹ و ۵۹۳ قانون مجازات اسلامی مصوّب ۱۳۹۲ و ماده ۷۱۷ قانون مارّ‌الذکر مصوّب ۱۳۷۵ با رعایت بند ۱ ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین نامبرده را به پرداخت یک دهم دیه کامل انسان، بابت شکستگی بدون جابجایی استخوان بینی بدون عیب و نقص اصلاح شده در حق مجنی‌ٌع لیه ظرف سال از تاریخ وقوع تصادف و پرداخت دو میلیون ریال جزای نقدی در حق صندوق دولت محکوم می‌ نماید. رای صادره حضوری و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر در محاکم تجدیدنظر تهران است.»

و علت تعیین دیه شکستگی بینی به میزان ده‌ درصد، بر خلاف نظریه پزشکی قانونی را طی نامه ۴۰۴ ـ ۲۲/۳/۱۳۹۶ اینطور توجیه کرده است: «بازگشت به استعلام شماره ۹۸۶۴/۱۵۲/۱۱۰ مورخ ۹/۳/۱۳۹۶ راجع به علت تعیین دیه شکستگی بینی به میزان ده‌ درصد بر خلاف نظریه پزشکی قانونی: نظر به ماده ۵۹۳ قانون مجازات اسلامی مصوّب ۱۳۹۲ کـه میزان دیه شکستگی بینی را در صورتی کـه بدون عیب و نقص اصلاح شود یک دهم دیه کامل دانسته، صرف‌ نظر از عدم تعریف فساد بینی در قانون مذکور با عنایت به اینکه فساد بینی در مقابل شکستن استخوان بینی یا سوراخ کردن یا سوزاندن و یا امثالهم نیامده، بلکه به عنوان مصداق فساد بینی ذکر شده و نظر به سابقه تقنینی راجع به دیه شکستگی بینی کـه بر اساس منابع فقهی از جمله تحریرالوسیله حضرت امام خمینی (ره) و نظریه مشهور می‌باشد دلالت بر آن دارد کـه در صورت شکستگی بینی و اصلاح و جبران بدون عیب آن موجب یکصد دینار است، لذا با توجه به نظریه پزشکی قانونی کـه شکستگی بینی را بدون جابجایی استخوان گواهی نموده، موجب یک‌ دهم دیه کامل انسان است و ارش به آن تعلق نمی‌ گیرد.»

با توجه به مراتب اعلام شده چون شعبه ۱۱۲۳ دادگاه کیفری ۲ تهران برای شکستگی بدون جابجایی استخوان بینی کـه بدون عیب و نقص اصلاح شده و پزشکی قانونی میزان ارش را چهاردرصد دیه کامل انسان تعیین کرده است طی رای صادر شده در پرونده به شماره بایگانی ۹۴۰۶۳۵ به پرداخت یک‌ دهم دیه کامل انسان حکم داده و اقدام خود را هم به شرح مذکور در نامه فوق‌ الاشعار توجیه کرده است، ولی شعبه ۱۰۲ دادگاه کیفری ۲ شهرستان قرچک برای شکستگی استخوان بینی کـه منجر به فساد نشده است به همان اندازه کـه در نظریه پزشکی قانونی تعیین کرده‌اند (۴%)، حکم داده و با این ترتیب اختلاف استنباط از ماده ۵۹۳ قانون مجازات اسلامی در تعیین ما به ازاء شکستگی استخوان بینی کـه منجر به فساد بینی نشده و بدون جابجایی و عیب و نقص اصلاح شده، به وقوع پیوسته است، لذا در اجرای ماده ۴۷۱ قانون آیین دادرسی کیفری مصوّب ۱۳۹۲ طرح موضوع را برای صدور رای وحدت رویه قضایی تقاضا می‌ نماید.

حسین مختاری ‌ـ معاون قضایی دیوان عالی کشور

ب: نظریه دادستان کل کشور

«موضوع پرونده عبارت است از استنباط‌ های مختلف از ماده ۵۹۳ قانون مجازات اسلامی مصوّب ۱۳۹۲ کـه مقرر می‌ دارد: «شکستن استخوان بینی کـه موجب فساد بینی و از بین رفتن آن شود دیه کامل دارد و چنانچه بدون عیب و نقص اصلاح شود موجب یک دهم دیه کامل و اگر با عیب و نقص بهبود پیدا کند، موجب ارش است. در کج شدن بینی یا شکستن استخوان بینی کـه منجر به فساد آن نشود، ارش ثابت می‌شود.» شعبه ۱۰۲ دادگاه کیفری ۲ شهرستان قرچک در خصوص شکستگی استخوان بینی با استنباط از این ماده مرتکب را به پرداخت ارش محکوم کرده و مقرر نموده است کـه چون این شکستگی منجر به فساد بینی نشده است، لهذا به استناد ذیل آن ماده ارش تعلق می‌ گیرد در حالی کـه شعبه ۱۱۲۳ دادگاه کیفری ۲ تهران در پرونده مشابه با استنباط از همان ماده مرتکب را بابت شکستگی استخوان بینی کـه بدون عیب و نقص اصلاح شده به پرداخت یک دهم دیه کامل در حق مجنی‌ علیه محکوم کرده است. همانطوری کـه ملاحظه می‌شود در خصوص شکستگی بینی، دادگاه کیفری ۲ قرچک با استنباط از ماده ۵۹۳ قانون مجازات اسلامی مرتکب را به پرداخت ارش و دادگاه کیفری ۲ تهران در پرونده مشابه با استنباط از همان ماده مرتکب را به پرداخت یک دهم دیه کامل در حق مجنی‌ علیه محکوم کرده است. اینک استنباط خود را از ماده قانونی فوق به شرح زیر اعلام می‌ کنم: قانونگذار در ماده ۵۹۳ قانون مجازات اسلامی در خصوص شکستگی استخوان بینی چهار صورت را بیان کرده است کـه هر کدام حکم خاص خود را دارد و هیچ‌ گونه تعارضی با هم ندارند:

۱ـ استخوان بینی به گونه‌ ای بشکند کـه بینی فاسد و از بین برود و اصلاح نشود در این صورت دیه کامل ثابت است.

۲ـ استخوان بینی بشکند و بینی نیز فاسد شود، ولی بدون نقص و عیب اصلاح شود در این صورت یک دهم دیه کامل ثابت است.

۳ـ استخوان بینی بشکند و بینی نیز فاسد شود، ولی با نقص و عیب اصلاح شود در این صورت ارش ثابت است.

۴ـ استخوان بینی بشکند، ولی شکستگی آن همراه با فساد نباشد در این صورت نیز ارش ثابت است. سه صورت اول مربوط به موردی است کـه شکستگی استخوان توام با فساد بینی باشد.

منظور از فساد بینی به تعبیر صاحب جواهر، سقوط بینی است یعنی افتادن بینی روی صورت به نحوی کـه چهره ظاهری فرد تغییر یابد (روشن است کـه منظور از فساد بینی از بین رفتن بویایی نیست، زیرا این موضوع در ماده ۶۹۳ قانون مجازات اسلامی حکم خاصی دارد همچنین منظور از آن قطع کردن و جدا کردن بینی نیست، زیرا این موضوع نیز در ماده ۵۹۲ به طور مستقل مطرح شده است و نیز منظور از آن فلج شدن بینی نیست زیرا این موضوع در ماده ۵۹۵ همان قانون مطرح شده است) صورت چهارم از چهار صورت فوق مربوط به آن شکستگی استخوان بینی است کـه همراه با فساد بینی نباشد به تعبیر دیگر صورت چهارم مربوط به موردی است کـه صدمه ضعیف باشد به طوری کـه چهره ظاهری فرد با شکستن استخوان بینی تغییر نکند. بنابراین با ملاحظه صورت‌ های چهارگانه فوق مشخص می‌شود کـه ماده ۵۹۳ قانون مجازات اسلامی برای هر چهار صورت به صورت جداگانه حکم خاصی پیش‌بینی کرده است و هیچکدام تعارضی با همدیگر ندارند. در نتیجه استنباط‌ های شعب دادگاه‌های کیفری تا جایی کـه منطبق با این برداشت از ماده ۵۹۳ باشد مورد تایید است.»

ج: رای وحدت رویه 761 موررخ 1396/08/02 دیوانعالی کشور

بیشتر بخوانید:

دیات در آراء وحدت رویه قضایی

دیات در نظریات مشورتی

مستفاد از مقررات مبحث سوم از فصل سوم بخش دوم قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ و سوابق تقنینی راجع به دیه بینی، چنانچه صدمه وارده به این عضو، بدون آسیب به قسمت های دیگر آن، فقط به شکستگی استخوان منجر شود و این شکستگی بدون ایجاد عیب و نقص اصلاح و جبران شود موجب یک دهم دیه کامل خواهد بود. بر این اساس رای شعبه ۱۱۲۳ کیفری دو تهران در حدی کـه با این نظر انطباق دارد به اکثریت آراء صحيح و قانونی تشخیص می گردد.

این رای مطابق ماده ۴۷۱ قانون آیین دادرسی کیفری در موارد مشابه برای شعب دیوان عالی کشور، دادگاه ها و سایر مراجع قضایی و غیر آن لازم الاتباع است.

هیات عمومی دیوان عالی کشور