رای 7848 مورخ 1404/05/12 هیات عمومی دیوان عدالت اداری: اثبات رزمنده بودن مستلزم تأییدیه مراجع ذی صلاح است و صرف ادعای حضور در جنگ کفایت ندارد.

مشخصات رای:

شماره پرونده:  هـ ت/ 0300004   
شماره دادنامه:  140431390001127848 
تاریخ: 1404/05/12
شاکی: آقای ***  
طرف شکایت: بنیاد شهید و امور ایثارگران، دولت جمهوری اسلامی ایران (وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح)
موضوع شکایت و خواسته: ابطال لزوم ارائه گواهی حضور در جبهه و میزان آن و ابطال تعریف رزمنده در دستورالعمل شماره 1/202216/82 مورخ 1396/12/23 ستاد کل نیروهای مسلح

بیشتر بخوانید:

مقررات جامع خدمات رسانی به ایثارگران

موضوعات ایثارگران در آراء دیوان عدالت اداری

ایثارگران در نظریات مشورتی

گردشکار:

متن مقرره مورد شکایت:
از: معاونت نیروی انسانی ستاد کل نیروهای مسلح ـ اداره امور ایثارگران
به: گیرندگان محترم زیر
موضوع: ابلاغیه
(دستورالعمل اجرایی تبصره بند (الف) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه رزمندگان فاقد مدرک بالینی)
«هر کس اندوه مؤمنی را بر طرف نماید و خداوند در روز قیامت غم از دلش بر طرف می نماید» ـ امام رضا علیه السلام
سلام علیکم، با صلوات بر محمد و آل محمد
و با احترام؛
1ـ برابر تبصره بند (الف) ماده 87 قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، بنیاد شهید و امور ایثارگران موظف است رزمندگان هشت سال دفاع مقدس که صورت سانحه بالینی همزمان مجروحیت را ندارند اما مجروحیت آنها توسط کمیسیون پزشکی نهاد اعزام کننده (نیروهای مسلح) احراز می گردد را به عنوان جانباز تلقی نماید و حداقل پنج درصد 5% جانبازی به آنها تعلق می گیرد.
2ـ به منظور اجرای صحیح این حکم قانونی، طی جلسات کارشناسی با معاونت های تخصصی بنیاد شهید در بخش کلیات و بخش های تخصصی پزشکی، توافقات مقتضی، حاصل شده و در قالب دستورالعمل اجرایی تبصره موصوف به امضاء مسئولین حوزه های تخصصی در بنیاد شهید و ستاد کل نیروهای مسلح رسید.
3ـ بر این اساس، رزمندگانی که متقاضی بهره مندی از امتیازات دستورالعمل موصوف هستند، برابر رویه ای که در ماده 5 دستورالعمل پیش بینی شده است، لازم است فرم های مربوط را تکمیل و به همراه مدارک و مستندات خواسته شده به سازمان های نیروهای مسلح تحویل دهند تا مراحل آمده در دستورالعمل، گام به گام انجام شده و پس از طی مراحل و تأییدیه نهایی، نسبت به معرفی و ارسال پرونده مجروحیت (جانبازی) به بنیاد اقدام گردد.
4ـ اقدامات و گام های پیش بینی شده به شرح زیر است:
گام اول: تکمیل فرم های شماره 1 تا 6 برابر متن آن به طور دقیق و کامل:
فرم شماره 1ـ ثبت اطلاعات فردی و مشخصات شغلی و خدمتی رزمنده
فرم شماره 2ـ ثبت اطلاعات پرسنلی و یگانی رزمندگان و سازمان به کارگیرنده
فرم شماره ٣ـ ثبت اطلاعات مربوط به عملیات هایی که رزمنده در آن حضور داشته است
فرم شماره 4ـ ثبت تاریخ های حضور در جبهه رزمنده
فرم شماره 5 ـ ثبت اطلاعات مربوط به رزمندگانی که در واحدهای توپخانه و سلاح های پرتابی خدمت نموده اند.
فرم شماره 6 ـ ثبت اطلاعات مربوط به نحوه مجروحیت و مصدومیت رزمنده
گام دوم: تهیه مستندات و مدارک معتبر مربوط به اطلاعات اظهاری رزمنده در فرم های 1 تا 6 در گام اول و ارائه آن به همراه مدارک پرسنلی و شخصی و دیگر مدارک مرتبط اعم از درمانی و یگانی از سوی رزمنده
گام سوم: بررسی و تطبیق اظهارات رزمنده برابر فرم های 1 تا 6 گام اول با تکیه بر مدارک و مستندات ارائه شده و بهره گیری از تأییدیه های رسمی مراجع مربوط در نیروهای مسلح
گام چهارم: در صورت تأیید اظهارات رزمنده در مورد میزان حضور در جبهه و حضور در عملیات ها و نحوه مجروحیت و مصدومیت توسط مراجع مربوط در نیروهای مسلح صورت سانحه مجروحیت، تنظیم و به همراه کلیه مدارک و مستندات، در قالب پرونده، جمع آوری شده و به کمیسیون عالی پزشکی نیروهای مسلح طی مکاتبه رسمی و برابر روش های جاری در نیروهای مسلح ارسال می شود.
تذکر: به منظور ایجاد نظم و سهولت در بررسی مدارک، جاگذاری مدارک در پرونده های رزمندگان متقاضی به ترتیب چک لیست اشاره شده در ردیف 6 بند (الف) این ابلاغیه صورت پذیرد.
گام پنجم: کمیسیون های عالی پزشکی نیروهای مسلح با توجه به مدارک موجود در پرونده در صورت تکمیل مدارک با استناد به دستورالعمل اجرایی مذکور، خصوصاً جداول سه گانه تخصصی مربوط به صدمات، شیمیایی، افت شنوایی و اعصاب و روان نسبت به اظهار نظر تخصصی، مبنی بر تأیید مجروحیت یا عدم تأیید مجروحیت (مرتبط با جبهه و جنگ) با انشاء رأی برابر روش جاری به امور ایثارگران نیروهای مسلح اعلام رسمی می نمایند. در صورت عدم تکمیل مدارک، پرونده با ذکر عنوان نقص مدرک و بدون اظهار نظر تخصصی پزشکی، به مرجع ارسال کننده عودت داده می شود تا نسبت به رفع نقص اقدام گردد).
گام ششم: در صورت تأیید مجروحیت و مصدومیت رزمنده، توسط کمیسیون های عالی پزشکی، امور ایثارگران نیروهای مسلح (نیروهای 4 گانه آجا، 5 گانه سپاه، ناجا و وزارت دفاع)، نسبت به تشکیل کمیسیون موضوع مواد 120 قانون آجا، 134 قانون سپاه و 140 قانون ناجا به منظور احراز جانبازی اقدام می نمایند.
گام هفتم: پس از تأیید و احراز جانبازی در کمیسیون های تشخیص و احراز پرونده رزمنده (محتوی رأی کمیسیون احراز، فرم صورت جلسه سانحه و کلیه مدارک پرسنلی و یگانی اشاره شده در گام های اول تا ششم) با مکاتبه رسمی از سوی نیروهای مسلح به معاونت نیروی انسانی ستادهای آجا، سپاه، ناجا و وزارت دفاع ارسال شده و در صورت تأیید مدارک و مستندات پرونده، فرم شماره 7 از سوی معاونت نیروی انسانی و امور ایثارگران این ستادها، تکمیل و پرونده با مکاتبه رسمی به اداره کل پذیرش و امور اداری بنیاد شهید و امور ایثارگران ارسال می گردد.
گام هشتم: اداره کل پذیرش و امور اداری بنیاد پس از ثبت مشخصات رزمنده در سامانه بنیاد، پرونده را جهت تعیین درصد جانبازی به کمیسیون پزشکی بنیاد ارسال می نماید. کمیسیون پزشکی بنیاد با توجه به صورت جلسه سانحه و صدمات وارده به رزمنده و میزان از کارافتادگی وی، درصد جانبازی متعلقه را با استناد به آیین نامه درصد جانبازی (جاری) در مورد رزمنده تعیین می نماید. در هر حال حداقل 5 درصد جانبازی، به پرونده های تأیید شده ارسالی از سوی ستادهای آجا، سپاه، ناجا و وزارت دفاع اعطاء خواهد شد.
گام نهم: کمیسیون پزشکی بنیاد درصد متعلقه به پرونده را در فرم مربوط ثبت نموده و رأی صادره را به طور رسمی به اداره کل پذیرش و امور اداری بنیاد و نیروهای مسلح (حسب مورد) ابلاغ می نماید.
5 ـ با عنایت به موارد مطروحه در گام های نه گانه، اعمال مقررات در سلسله مراتب سازمان های نیروهای مسلح به شرح زیر صورت می پذیرد که لازم است پرونده رزمندگان متقاضی طبق آن تشکیل و تکمیل گردیده و در صورت حائز شرایط بودن به بنیاد ارسال گردد.
الف) وظایف امور ایثارگران لشکرها با یگان های آجا و سپاه در منطقه یا استان، سپاه استانی، انتظامی استان و یا رده های تخصصی مستقل نیروهای مسلح:
1 ـ ارائه فرم های 1 تا 6 به رزمنده متقاضی
2ـ دریافت فرم های تکمیل شده و مستندات مربوط به آن از جمله گواهی مصدق جبهه و تصویر خوانای کارت ملی و تمام صفحات شناسنامه و یک قطعه عکس 6×4 و دیگر مدارک مرتبط برابر دستورالعمل
3ـ بررسی و تطبیق اولیه مدارک و مستندات ارائه شده با فرم های تکمیل شده و اظهارات افراد
4ـ در صورت تأیید اولیه مدارک و مستندات موصوف با اظهارات اعلام شده در فرم ها تشکیل پرونده و الصاق عکس به پرونده و ممهور نمودن آن به مهر رده
5 ـ تنظیم صورت جلسه سانحه برابر مجروحیت و مصدومیت اعلام شده از سوی رزمنده با جزییات در فرم مصوب سازمانی (در آجا و ناجا برابر فرم بند (ب) و در سپاه برابر فرم 9 امضایی و در وزارت دفاع برابر رویه جاری)
6 ـ تنظیم پرونده مطابق چک لیست به ترتیب تصویر کارت ملی تصویر صفحات شناسنامه ـ فرم های 1 تا 6 گواهی جبهه و پایانی مأموریت ـ گواهی حضور در واحدهای توپخانه و سلاح های پرتابی ـ مدارک درمانی و تشخیصی مرتبط با مجروحیت و مصدومیت اظهاری صورت سانحه
7ـ ارسال پرونده به امور ایثارگران سلسه مراتب سازمانی بالاتر (نیروهای 4 گانه آجا، 5 گانه سپاه، ناجا و ودجا) طی مکاتبه رسمی
8 ـ رفع نقص و یا از رده خارج نمودن پرونده حسب مورد برابر اعلام رده بالاتر
9ـ در صورت عدم تأیید مجروحیت و مصدومیت رزمنده اعلام نتیجه به ذی نفع و بایگانی پرونده در سوابق راکد
ب) وظایف معاونت نیروی انسانی و امور ایثارگران نیروهای 4 گانه آجا، 5 گانه سپاه، ستاد ناجا و ستاد ودجا:
1ـ دریافت پرونده های ارسالی از یگان های منطقه ای و استانی مذکور در بند (الف)
2ـ بررسی مدارک و مستندات مضبوط در پرونده با اطلاعات رزمنده در فرم های موصوف
3ـ اطمینان از تکمیل و تصدیق اوراق پرونده برابر چک لیست
4ـ ارسال پرونده با معرفی نامه به کمیسیون های عالی پزشکی نیروهای مسلح جهت اظهار نظر تخصصی پزشکی مبنی بر مجروحیت و مصدومیت ناشی از جبهه و جنگ یا عدم آن
5 ـ پیگیری و دریافت پرونده به همراه نتیجه و رأی صادره از کمسیون های عالی پزشکی
6 ـ در صورت عدم تأیید مجروحیت و مصدومیت، ارسال پرونده به رده اولیه جهت اعلام نتیجه به ذی نفع و بایگانی در سوابق راکد
7ـ در صورت اعلام نقص در مدارک پرونده ارسال به رده پایین تر جهت رفع نقص
8 ـ در صورت تأیید مجروحیت و مصدومیت از سوی کمیسیون های عالی پزشکی، تشکیل کمیسیون ماده 120 قانون آجا، 134 قانون سپاه و 140 قانون ناجا
9ـ ارسال پرونده به همراه رأی کمیسیون های احراز به ستادهای آجا، سپاه، ودجا و ناجا
ج) وظایف کمیسیون های عالی پزشکی نیروهای مسلح:
1ـ بررسی اولیه مدارک به منظور حصول اطمینان از تکمیل مدارک برابر چک لیست و وجود صورت جلسه سانحه و مدارک درمانی و تشخیصی مرتبط با مجروحیت و مصدومیت اظهاری
2ـ در صورت عدم تکمیل مدارک و مستندات، عودت پرونده به مرجع ارسال کننده
3ـ در صورت تکمیل مدارک پرونده، طرح، در کمیسیون تخصصی پزشکی در خصوص تعیین ارتباط یا عدم ارتباط مجروحیت و مصدومیت های اعلامی با عوامل جبهه و جنگ
4ـ دریافت نظریه پزشک متخصص (مشاور) و ضبط و الصاق آن به پرونده
5 ـ اعلام نتیجه و صدور رأی برابر روش های جاری هر یک از سازمان ها و ارسال آن به همراه پرونده به مبادی مربوط در نیروهای مسلح مذکور در بند (ب)
د) وظایف معاونت نیروی انسانی و امور ایثارگران ستادهای آجا، سپاه، ناجا و ودجا:
1ـ در صورت تأیید محتویات پرونده تکمیل فرم شماره 7 و امضاء آن توسط معاون نیروی انسانی و مسئول امور ایثارگران
2ـ ارسال پرونده با کلیه مدارک و فرم شماره 7 با مکاتبه رسمی و طی لیست تجمیعی به اداره کل پذیرش و امور اداری بنیاد شهید و امور ایثارگران (مرکز).
3ـ پیگیری از بنیاد شهید در خصوص چگونگی درصد متعلقه به پرونده های ارسالی از طریق دریافت لیست
4ـ ارسال لیست اسامی پرونده های مربوط به رزمندگان جمعی سازمان متبوع حاوی درصدهای تعلق گرفته به نیروهای تحت امر.
تکمله:
1ـ امور ایثارگران ستادهای آجا، سپاه، ناجا و ودجا می توانند برای تسهیل فرآیند انجام وظایف توسط نیروها به صورت متمرکز در ستاد مذکور با رعایت جوانب و جزئیات پیش بینی های لازم را (همانند ایجاد سامانه و ...) انجام دهند.
2ـ ضرورت دارد برای حفظ دقت و اصالت اسناد و مدارک و سوابق رزمندگان، نظارت دقیق بر عملکرد رده ها از سوی ایثارگران ستادها صورت گیرد.
3ـ بدیهی است در طول اجرای این ابلاغیه معاونت نیروی انسانی (امور ایثارگران) ستاد کل حسب مورد بازدید لازم را، به عمل خواهد آورد.

دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت:
تعریف رزمنده در دستورالعمل مورد شکایت با تعریف آن در قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مغایرت دارد چرا که در دستورالعمل با مطالبه گواهی جبهه بسیاری از اشخاص که فاقد گواهی هستند مشمول شناخته نشده اند به علاوه بسیاری از افراد در اثر عوامل مرتبط با جبهه و جنگ آسیب دیده ولی اسم آنان در صورت سانحه هم زمان مجروحیت قید نشده و برای مقنن نفس عمل حضور فعال در شرایط مرتبط با جبهه و جنگ مدنظر بوده و قانونگذار در قانون برنامه پنجم و ششم توسعه صرف ارائه مدارک پزشکی و تأیید آن در شورای عالی پزشکی را برای اخذ جانبازی کافی دانسته است و موضوع مطالبه گواهی جبهه و برگه اعزام به جبهه از متقاضی خواسته نشده و صرفاً در دستورالعمل تبصره بند (الف) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه که در سال 1396 از سوی ستاد کل نیروهای مسلح ابلاغ شده این موضوع آمده است.
طرف شکایت به موجب لایحه تقدیمی به طور خلاصه پاسخ داده است که:
بر اساس بند (و) ماده 1 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران رزمنده کسی است که با تأیید مراجع ذی صلاح به طور فعال حضور داشته باشد، بنابراین اثبات رزمندگی نیازمند تأییدیه از مراجع ذی صلاح است به علاوه مقنن در بند (الف) ماده 87 قانون برنامه ششم توسعه ارائه تأییدیه کمیسیون پزشکی نهاد اعزام کننده را لازم و واجب دانسته و در نتیجه رزمندگی و حضور در جبهه اثبات نمی شود مگر آن که افراد ذی نفع با گواهی حضور در جبهه رزمندگی خود را اثبات کننده و سپس امتیازات مقرر را مطالبه کنند. 
پرونده کلاسه 0300004 هـ ع با موضوع "ابطال لزوم ارائه گواهی حضور در جبهه و میزان آن و ابطال تعریف رزمنده در دستورالعمل شماره 1/202216/82 مورخ 1396/12/23 ستاد کل نیروهای مسلح »" در جلسه هیئت تخصصی اداری و امور عمومی مطرح و به شرح آتی اتخاذ تصمیم گردید:

رای 7848 مورخ 1404/05/12 هیات عمومی دیوان عدالت اداری

بهره مندی شخص آسیب دیده و مجروح شده در جنگ از مزایای مقرر در قوانین از جمله شناسایی به عنوان جانباز مستلزم این است که شخص به موجب قوانین و مقررات حاکم به عنوان رزمنده شناخته شود لذا با توجه به اینکه قانونگذار رزمنده را در بند «و» ماده 1 قانون جامع خدمات رسانی به ایثاگران تعریف کرده که بر اساس آن «رزمنده به کسی اطلاق می شود که در راه تکوین، دفاع و حفظ ارزش ها و کیان جمهوری اسلامی ایران، استقلال و تمامیت ارضی کشور، مقابله با تهدیدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضدانقلاب و اشرار با تأیید مراجع ذی صلاح به طور فعال حضور یافته باشد.» بنابراین اثبات رزمنده بودن مستلزم تأییدیه مراجع ذی صلاح است و صرف ادعای حضور در جنگ بدون تأیید آن کفایت از اتصاف وصف رزمنده به شخص نخواهد بود؛ نظر به مراتب مذکور بنابراین مقرره مورد شکایت مغایرتی با قانون نداشته و با اتفاق آراء هیئت تخصصی اداری و امور عمومی مستنداً به بند «ب» ماده 84 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی 10 /02 /1402) رأی به رد شکایت صادر می شود؛ این رأی ظرف بیست روز از تاریخ صدور، از سوی رئیس ارزشمند یا ده نفر از قضات گرانقدر دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است. 
بر اساس ماده 93 قانون یاد شده آرای هیئت های تخصصی و هیئت عمومی در ابطال و عدم ابطال مصوبات موضوع بند (1) ماده (12) این قانون، در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضائی و اداری، معتبر و ملاک عمل است.    
رئیس هیئت تخصصی اداری و امور عمومی دیوان عدالت اداری ـ زین العابدین تقوی

***************

خلاصه تحلیلی رای 7848 مورخ 1404/05/12 هیات عمومی دیوان عدالت اداری

  موضوع پرونده:   اعتراض به لزوم ارائه گواهی حضور در جبهه و تعریف "رزمنده" در دستورالعمل ستاد کل نیروهای مسلح.

  خلاصه دادنامه:  
شاکی درخواست ابطال دستورالعمل شماره 1/202216/82 مورخ 1396/12/23 ستاد کل نیروهای مسلح را داشت. دلیل او این بود که این دستورالعمل با تعریف قانونی "رزمنده" در قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مغایرت دارد، زیرا با مطالبه "گواهی جبهه"، بسیاری از افرادی که واقعاً در جبهه حضور داشته اند اما فاقد این گواهی هستند را از شمول قانون خارج می کند.

  دلایل شاکی:  
- تأکید قانونگذار بر "عمل حضور فعال" است، نه صرفاً ارائه مدرک خاص.
- در قوانین برنامه پنجم و ششم توسعه، صرف ارائه مدارک پزشکی و تأیید کمیسیون پزشکی برای احراز جانبازی کافی دانسته شده است.
- بسیاری به دلیل عوامل جنگ آسیب دیده اند، اما نامشان در صورت جلسات همزمان مجروحیت ثبت نشده است.

  دلایل طرف شکایت (ستاد کل نیروهای مسلح و بنیاد شهید):  
- مطابق بند (و) ماده 1 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، "رزمنده" کسی است که حضور فعال او توسط "مراجع ذی صلاح" تأیید شده باشد.
- بنابراین، ارائه گواهی معتبر از این مراجع برای اثبات رزمندگی ضروری است.

  رأی نهایی دیوان عدالت اداری:  
هیأت عمومی دیوان با استناد به تعریف قانونی "رزمنده" در قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران،   شکایت شاکی را رد کرد  . دادگاه تأکید نمود که:
-   اثبات وصف "رزمنده" منوط به ارائه تأییدیه از مراجع ذی صلاح قانونی است.  
-   صرف ادعای حضور در جنگ یا حتی ارائه مدارک پزشکی، بدون تأیید مراجع رسمی، برای احراز این عنوان کافی نیست.  
- بنابراین، دستورالعمل مورد شکایت مغایرتی با قانون ندارد.

  نکته کلیدی رأی:  
این رأی بر یک اصل مهم حقوقی تأکید می کند: 
اثبات کیفیت خاص (مانند رزمنده بودن) نیازمند ارائه دلیل معتبر از مراجع تعیین شده توسط قانون است و صرف ادعا کفایت نمی کند.
این رویکرد، نقش "تشریفات اداری و مراجع رسمی" در احراز وضعیت های قانونی را پررنگ می سازد.