شدیدترین مجازات ملاک تعیین درجه جرم دارای مجازات ترکیبی است ـ نظریه مشورتی 7/96/2985 مورخ 1396/12/05 اداره کل حقوقی قوه قضائیه

بیشتر بخوانید:
+  تعیین درجه مجازات در آراء وحدت رویه قضایی
+  تعیین درجه مجازات در نظریات مشورتی

جزئیات نظریه
شماره نظریه : 7/96/2985
شماره پرونده : 96-186/1-2132
تاریخ نظریه : 1396/12/05

استعلام :
2- نظر به اینکه مجازات برخی از جرائم صرفاً ضبط کالا می باشد (برای مثال بزه موضوع تبصره 1 ماده 562 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب 75) و با توجه به اینکه وفق تبصره 5 ماده 19 قانون مجازات اسلامی مصوب 92، ضبط اموالی که در ارتکاب جرم بکار رفته است از شمول ماده 19 قانون اخیرالذکر خارج است و از طرفی نیز وفق ذیل تبصره 3 قانون اخیرالذکر اگر مجازاتی با هیچیک از بندهای هشتگانه مطابقت نداشته باشد، مجازات درجه هفت محسوب می گردد، ضبط کالا در این جزائم از درجه چند محسوب می گردد؟ و آیا دادنامه اصداری قطعی خواهد بود یا قابل تجدیدنظرخواهی؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
2- با عنایت به این که درجه بندی "جرم"، متفاوت از درجه بندی "مجازات" است، با توجه به این که مقررات ماده 19 قانون مجازات اسلامی 1392 و تبصره های آن به صراحت تبصره 4 ماده مذکور، تنها جهت تعیین درجه مجازات است، لذا برای تعیین درجه جرم واحد که قانوناً دارای مجازاتهای متعدد، اعم از تخییری یا غیر تخییری است، باید هر یک از مجازاتهای قانونی آن، با توجه به شاخص های ماده 19 قانون مذکور و تبصره های آن، مستقل از سایرمجازاتها درجه بندی شود، آنگاه بالاترین درجه مجازات که همان "مجازات شدیدتر" است، ملاک تعیین درجه جرم است، نظر به مراتب موصوف پاسخ به قسمت دوم سوال، سالبه به انتفاء موضوع است.

****
 خلاصه تحلیلی:

پاسخ به پرسش اول (درجه مجازات ضبط کالا):
برای تعیین درجه جرمی که مجازات آن فقط "ضبط کالا" است، باید این مجازات خاص را با ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ تطبیق داد. از آنجا که مجازات "ضبط کالا" در هیچ یک از بندهای هشتگانه ماده ۱۹ (مانند حبس، شلاق، جزای نقدی و...) قرار نمی‌گیرد، طبق ذیل تبصره ۳ این ماده، درجه هفت محسوب می‌شود.

پاسخ به پرسش دوم (قطعی یا قابل تجدیدنظر بودن دادنامه):
این سوال "سالبه به انتفاء موضوع" است، یعنی با تعیین درجه جرم، پاسخ آن به طور خودکار روشن می‌شود. از آنجا که جرائم درجه هفت، غاقابل تجدیدنظر هستند، دادنامه صادره قطعی است.

****

 تحلیل جزئیات و استدلال‌ها:

۱. تفاوت کلیدی: درجه جرم و درجه مجازات
نظریه بر یک تفاوت مهم تأکید می‌کند:
*   درجه بندی مجازات: ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی، به طور مشخص مجازات‌ها (مانند حبس، شلاق) را در هشت درجه دسته‌بندی می‌کند.
*   درجهبندی جرم: برای تعیین درجه یک جرم، باید به تمام مجازات‌های پیش‌بینیشده برای آن جرم (اعم از تخییری یا ترتیبی) نگاه کرد.

۲. روش تعیین درجه جرم (قاعده اصلی)
وقتی یک جرم دارای چند مجازات مختلف است، روش کار به این صورت است:
*   گام اول: هر یک از مجازات‌های آن جرم، به طور مستقل و با معیارهای ماده ۱۹ درجه‌بندی می‌شوند.
*   گام دوم (ملاک نهایی): بالاترین درجه در بین آن مجازات‌ها (یعنی شدیدترین مجازات)، به عنوان درجه نهایی آن جرم در نظر گرفته می‌شود. این همان "مجازات شدیدتر" است.

۳. تطبیق با مورد سؤال (جرم با مجازات تنها "ضبط کالا")
*   در اینجا جرم فقط یک مجازات دارد: "ضبط کالا".
*   این مجازات در هیچکدام از بندهای هشتگانه ماده ۱۹ که معیار درجه‌بندی هستند (مانند حبس، شلاق، جزای نقدی و ...) جای نمی‌گیرد.
*   بنابراین، طبق ذیل تبصره ۳ ماده ۱۹، این مجازات درجه هفت محسوب می‌شود.
*   در نتیجه، خود جرم نیز درجه هفت خواهد بود.

۴. نتیجهگیری برای تجدیدنظرخواهی
*   مطابق قانون آیین دادرسی کیفری، احکام مربوط به جرائم درجه شش و هفت، قطعی هستند و قابل تجدیدنظرخواهی نیستند.
*   از آنجا که جرم مورد بحث درجه هفت است، دادنامه صادره قطعی است.