رای 791 مورخ 1398/04/18 هیات عمومی دیوان عدالت اداری: تاخیر در پرداخت حق بیمه موجب تضییع حقوق بازماندگان نخواهد شد و مستمری ورثه از تاریخ فوت مورث برقرار می گردد

مشخصات رای:

شماره دادنامه: 791

تاریخ دادنامه: 18؍4؍1398

کلاسه پرونده:97؍1981

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

موضوع : اعلام تعارض در آراء صادر شده از شعب دیوان عدالت اداری

گردش کار:

شاکیان پرونده های مورد تعارض، همگی افرادی هستند که مورث آنها کارگر و بیمه شده تأمین اجتماعی بوده و بازماندگان به دلیل فوت همسرانشان به شعب آن سازمان مراجعه تا مستمری دریافت نمایند لیکن به دلیل عدم پرداخت کامل حق بیمه توسط کارفرما سازمان تأمین اجتماعی نسبت به برقراری مستمری اقدام ننموده است. شاکیان ناگزیر بدواً به هیأت های موضوع ماده 157 قانون کار مراجعه و هیأت های مذکور رای به محکومیت کارفرما به پرداخت حق بیمه در وجه صندوق تأمین اجتماعی صادر نموده اند. سپس با تقدیم دادخواست در دیوان عدالت اداری به طرفیت سازمان تأمین اجتماعی دعوایی به خواسته الزام به وصول بیمه و برقراری مستمری مطرح و شعب دیوان حکم به ورود شکایت صادر کرده اند. در همین راستا سازمان تأمین اجتماعی از تاریخ وصول حق بیمه اقدام به برقراری مستمری نموده ولی شکات مجدداً با تقدیم دادخواست در دیوان عدالت اداری تقاضای برقراری مستمری از تاریخ فوت همسرانشان را نموده اند. بر این اساس بعضی از شعب حکم به ورود شکایت و برقراری مستمری از زمان فوت و بعضی دیگر با استدلال متفاوت حکم به ورود شکایت از تاریخ شکایت و در واقع حکم به رد شکایت از تاریخ فوت نموده اند.

گردش کار پرونده ها و مشروح آراء به قرار زیر است:

الف: شعبه 12 بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره 299 با موضوع دادخواست خانم **** به طرفیت سازمان تأمین اجتماعی و به خواسته عدم قبول کارکرد از تاریخ 1؍7؍1385 تا 30؍8؍1385 و 1؍12؍1385 تا 18؍12؍1385 به مدت 87 روز با توجه به پذیرش و احراز کارکرد در اداره کار زنجان به موجب دادنامه شماره 228 ـ 30؍7؍1391 به شرح زیر رای صادر کرده است:

نظر به اینکه به موجب دادنامه شماره 344 ـ 30؍6؍1387 هیأت تشخیص اداره کار و امور اجتماعی زنجان ضمن احراز رابطه کارگری و کارفرمایی فی مابین شاکی و کارفرمایش رستوران پامچال کارفرما به تجویز ماده 148 قانون کار به پرداخت حق بیمه ایام اشتغال از تاریخ 1؍7؍1385 تا 30؍8؍1385 و 1؍12؍1385 تا 18؍12؍1385به سازمان تأمین اجتماعی محکومیت حاصل نموده و مشتکی عنه نیز دفاع موجه و مؤثری به عمل نیاورده لذا شکایت مطروح وارد و ثابث تشخیص مستنداً به ماده 14 قانون دیوان عدالت اداری و رای وحدت رویه شماره 853 ـ 11؍12؍1387 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری حکم به ورود شکایت صادر و اعلام می گردد. رای صادره مستنداً به ماده 7 قانون دیوان عدالت اداری قطعی است.

رای مذکور به علت عدم تجدیدنظر خواهی قطعیت یافته است.

ب: شعبه 17 بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره 348 با موضوع دادخواست خانم *** به طرفیت سازمان تأمین اجتماعی و به خواسته الزام سازمان به وصول حق بیمه به استناد رای اداره کار مبنی بر اشتغال به کار از 1؍1؍1377 تا 11؍2؍1378 و برقراری مستمری جهت بازماندگان از تاریخ 11؍2؍1378 (تاریخ فوت) به موجب دادنامه شماره 3275 ـ 14؍11؍1391 به شرح زیر رای صادر کرده است:

اولاً: درخصوص شکایت و خواسته خانم **** به طرفیت سازمان تأمین اجتماعی شعبه 3 اصفهان دائر بر اخذ و وصول حق بیمه معوقه مورث نامبرده از کارفرمای کارگاه صحافی پیمان آقای خرمیان فرد اگر چه در ماده 39 قانون تأمین اجتماعی قید گردیده کارفرما مکلف است حق بیمه مربوط به هرماه را حداکثر تا آخرین روز ماه بعد به سازمان بپردازد ولیکن حقیقت امر این است که مکلف کردن کارفرما به پرداخت حق بیمه در مدت فوق در جهت تأمین حقوق کارگر است بنابراین اهمال کارفرما در پرداخت حق بیمه کارگر در موعد مقرر نمی تواند موجب تضییع حقوق کارگر و عدم قبولی با مطالبه سازمان در مراحل بعدی باشد از آنجا سابقه اشتغال شاکی در کارگاه صحافی پیمان در فاصله زمانی مورد نظر در رای هیأت تشخیص اداره کار مطرح پس از احراز رابطه کارگری و کارفرمایی منتهی به صدور رای شماره 8347 ـ 20؍7؍1388 مبنی بر الزام کارفرما به اجرای ماده 148 قانون کار و تکلیف مقرر در آن نسبت به بیمه نمودن کارگر فوق و پرداخت حق بیمه گردیده است و رای از یک مرجع قانونی شبه قضایی بوده دلیلی هم بر بطلان آن اقامه نگردیده به علاوه اینکه متوفی از تاریخ 1؍1؍1377 تا 10؍2؍1378 وارد تشخیص و به استناد رای شماره 29 ـ 30 مورخ 26؍1؍1386 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری حکم به ورود شکایت و الزام سازمان طرف شکایت به مطالبه وصول حق بیمه معوقه مورث شاکی با رعایت مفاد و مقررات مواد 30 الی 42 قانون تأمین اجتماعی بر اساس رای اداره کار فوق الاشعار و احتساب آن به عنوان سابقه پرداخت حق بیمه متوفی صادر و اعلام می گردد.

ثانیاً: در مورد برقراری مستمری نظر به اینکه با تجمیع سوابق قبلی متوفی و ایام درج شده در رای هیأت تشخیص به متوفی واجد شرایط موضوع بند 3 ماده 80 قانون تأمین اجتماعی گردیده است بنابراین شکایت در این قسمت نیز وارد تشخیص گردید و رای به ورود شکایت و برقراری مستمری جهت بازماندگان از تاریخ طرح شکایت در اداره کار (شهریور سال 1388) صادر و اعلام می گردد و خواسته شاکی نسبت به ایام قبل از آن غیر ثابت تشخیص گردید و محکوم به رد است. رای اصداری به استناد ماده 7 قانون دیوان قطعی است.

ج: شعبه 66 بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره 2657 با موضوع دادخواست خانم **** به طرفیت سازمان تأمین اجتماعی و به خواسته درخواست وقوع تخلف سازمانی و پرداخت مستمری معوقه بازماندگان از تاریخ فوت 14؍8؍1390 تا 26؍5؍1394 به موجب دادنامه شماره 263 ـ 24؍1؍1395 به شرح زیر رای صادر کرده است:

نظر به اینکه آراء هیأتهای تشخیص و حل اختلاف در خصوص اعمال ماده 148 قانون کار و آراء قطعی دیوان عدالت اداری در مورد احتساب سابقه و برقراری مستمری جنبه کاشفیت از واقعیت داشته و عدم پرداخت حق بیمه از ناحیه کارفرما در زمان مقرر نمی تواند سبب تضییع حقوق کارگر و بازماندگان وی گردد لذا شکایت مطروحه وارد تشخیص و به استناد مواد 10، 11 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری حکم به ورود شکایت و پرداخت مستمری بازماندگان از تاریخ فوت صادر و اعلام می گردد. رای صادره به استناد ماده 65 قانون مرقوم ظرف مهلت 20 روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در شعب تجدیدنظر دیوان می باشد.

رای مذکور به موجب رای شماره 36 ـ 16؍1؍1396 شعبه 15 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری تأیید شده است.

د: شعبه 66 دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره 1904 با موضوع دادخواست خانم بتول عابدی مدیسه به طرفیت سازمان تأمین اجتماعی و به خواسته احتساب سابقه بیمه ای 30؍3؍1388 تا 31؍6؍1389 طبق دادنامه شماره 455 ـ 15؍4؍1394 هیأت تشخیص و برقراری

مستمری از تاریخ فوت و احراز وقوع تخلف به موجب دادنامه شماره 3903 ـ 3؍11؍1394 به شرح زیر رای صادر کرده است:

با عنایت به ماده 148 قانون کار مبنی بر الزام کارفرمایان کارگاه های مشمول قانون مزبور به بیمه کردن کارگران خود و توجهاً به اینکه احراز رابطه کارگری و کارفرمایی بین اشخاص بر اساس مادتین 2 و 3 قانون مذکور و احراز مدت رابطه کارگزینی بین طرفین به حکم قانون در صلاحیت مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما است و آراء مزبور به موجب مفاد دادنامه شماره 30 ـ 29 مورخ 26؍1؍1386هیأت عمومی دیوان عدالت اداری برای سازمان تأمین اجتماعی لازم الاجرا بوده و با عنایت به وظایف و مسئولیت های اصولی سازمان تأمین اجتماعی در باب تعمیم و گسترش انواع بیمه های اجتماعی و استقرار نظام هماهنگ و تناسب با برنامه های تأمین اجتماعی و شمول قانون تأمین اجتماعی به افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزایا حقوق کار می کنند و توجهاً به اینکه شمول مقررات قانون تأمین اجتماعی در باب کارکنان مشمول از بدو ورود به خدمت است و با التفات به اینکه به موجب رای شماره 455 ـ 15؍4؍1394 هیأت تشخیص اداره کل کار و امور اجتماعی اشتغال آن مرحوم در نزد کارفرمایش از تاریخه 30؍3؍1388 تا 31؍6؍1389 و عدم پرداخت حق بیمه این مدت به سازمان تأمین اجتماعی احراز گردیده و با وصف اشتغال همسر شاکی طی این مدت و عدم پرداخت حق بیمه و عدم احتساب آن در سنوات پرداخت حق بیمه خلاف مقررات آمره تامین اجتماعی بوده و موجب تضییع حق مشارالیه است و ایضاً با احتساب این مدت در سنوات پرداخت حق بیمه شرایط مقرر در بند 3 ماده 80 قانون تامین اجتماعی نیز محقق می گردد لذا با توجه به مراتب به تجویز بند الف ماده 4 قانون تامین اجتماعی و آراء 518 و 517 ـ 15؍7؍1386 و 678 ـ 8؍8؍1386 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری حکم بر الزام اداره کل تامین اجتماعی استان اصفهان نسبت به احتساب این مدت در سنوات پرداخت حق بیمه وی و برقراری مستمری بازماندگان از تاریخ فوت صادر و اعلام می گردد. این رای ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می باشد.

رای مذکور به موجب رای شماره 1732 ـ 24؍7؍1395 شعبه 3 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری تأیید شده است.

هـ: شعبه 52 دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره 1340 با موضوع دادخواست خانم **** به طرفیت سازمان تأمین اجتماعی و به خواسته الزام خوانده به پرداخت معوقه مستمری از تاریخ 16؍9؍1384 تا 17؍5؍1394 به موجب دادنامه شماره 1463 ـ 23؍11؍1395 به شرح زیر رای صادر کرده است:

در خصوص شکایت خانم **** به طرفیت سازمان تامین اجتماعی اصفهان – کوهپایه به خواسته الزام خوانده به پرداخت مستمری شوهر از مورخ فوت تا زمان دریافت مستمری (16؍9؍1384 تا 17؍5؍1394) با توجه به مفاد دادخواست تقدیمی و ضمائم آن نظر به اینکه خوانده علی رغم ابلاغ نسخه ثانی دادخواست لایحه دفاعیه ارسال ننموده است و شکایت شاکی بدون ایراد باقی مانده و با توجه به اینکه برابر دادنامه شماره 2228 ـ 30؍7؍1391 شعبه 12 دیوان سازمان محکوم به پرداخت مستمری در حق شاکی شده لیکن از زمان قطعیت دادنامه فوق الاشعار مستمری برقرار گردیده که می بایست از زمان فوت متوفی مستمی [مستمری] پرداخت می شد زیرا رای دیوان جنبه کاشفیت از حق شاکی از زمان فوت مورث داشته لذا خواسته شاکی وارد است مستنداً به مواد 10، 11 و 65 قانون دیوان و ماده 80 قانون تامین اجتماعی حکم به ورود شکایت و الزام خوانده به اجابت خواسته مشارالیه صادر و اعلام می گردد. این رای ظرف 20 روز پس ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در شعب دیوان عدالت اداری می باشد.

رای مذکور به موجب رای شماره 363 ـ 22؍5؍1396 شعبه 20 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری تأیید شده است.

و: شعبه 58 دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره 230 با موضوع دادخواست خانم مهری عالی پور به طرفیت سازمان تأمین اجتماعی و به خواسته الزام تأمین اجتماعی به پرداخت مستمری معوقه بازماندگان از تاریخ فوت و احراز وقوع تخلف به موجب دادنامه شماره 1996 ـ 1؍9؍1394 به شرح زیر رای صادر کرده است:

در خصوص شکایت خانم مهری عالی پور به شرح دادخواست تقدیمی، با توجه به اوراق پرونده نظر به اینکه مطابق اظهارات شاکیه پرداخت حق بیمه به سازمان طرف شکایت با 14 ماه تأخیر انجام گردید و قبل از پرداخت حق بیمه متوفی همسر شاکی مرحوم حسین ساعدی سازمان تأمین اجتماعی تکلیفی در محاسبه و پرداخت مستمری نداشت بنابراین وقوع تخلف ادعایی شاکی محرز نمی باشد حکم به رد شکایت صادر و اعلام می گردد. رای صادره ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری است.

در اثر تجدیدنظر خواهی از رای مذکور شعبه 15 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره 1964 ـ 10؍7؍1396 با استدلال زیر چنین رایی صادر کرده است:

با عنایت به محتویات پرونده نظر به اینکه دادنامه 1996 ـ 1؍9؍1394 صادره از شعبه 49 بدوی دیوان طی دادنامه 895 ـ 8؍3؍1395 صادره از شعبه 5 تجدیدنظر سابق اظهار نظر گردیده و به لحاظ اینکه خارج از مهلت مقرر قانونی نسبت به دادنامه معترض عنه اعتراض گردیده است به استناد [ماده] 68 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 قرار رد دادخواست صادر گردیده است که متعاقب آن درخواست اعمال ماده 79 قانون مذکور به عمل آمده است نظر به اینکه رای شعبه تجدیدنظر دیوان به صورت صحیح انشاءگردیده (ابلاغ دادنامه بدوی مورخ 5؍10؍1394 و تجدیدنظرخواه 1؍1؍1394 خارج از مهلت 20 روزه بوده است) و شاکی نیز دلیل و مدرکی که حاکی از داخل مهلت بودن دادخواست تقدیمی را ارائه و اعلام ننموده است صرف اعلام اشتباه در دادنامه مذکور به لحاظ عدم ارائه دلیل و مدرک موجبات رسیدگی را فراهم نمی نماید.

بنا به مراتب مذکور به لحاظ عدم پذیرش درخواست اعمال ماده 79 قرار رد صادر و اعلام می نماید. این رای قطعی است.

ز: شعبه 58 دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره 951 با موضوع دادخواست خانم زهرا جهانگیری سربیشه به طرفیت سازمان تأمین اجتماعی و به خواسته اجرای رای هیأت تشخیص اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی مبنی بر دریافت حق بیمه متوفی و برقراری مستمری وراث قانونی از تاریخ 10؍12؍1389 به موجب دادنامه شماره 981 ـ 7؍7؍1395 به شرح زیر رای صادر کرده است:

در خواسته خواهان ( شاکی) خانم زهرا جهانگیری سر بیشه به شرح دادخواست تقدیمی الزام سازمان به اخذ حق بیمه از کارفرما و احتساب سابقه متوفی در مدت اعلام می باشد که با عنایت به محتوای پرونده اظهارات اصحاب دعوی و مستندات ابرازی اولاً: هیأت تشخیص اداره کار به عنوان یک مرجع قانونی و متولی امور کارگری طی رای شماره 10؍1 هیأت تشخیص اداره کار 23؍1؍1394 اشتغال به کار مورث شاکی را در مدت ذکر شده احراز نمود

ثانیاً: هر شخصی حقی دارد از مزایای ایام اشتغال خود بهره مند گردد.

ثالثاً: تأخیر یا عدم پرداخت حق بیمه رافع مسئولیت سازمان در قبال بیمه شده (کارگر) نمی باشد به علاوه اینکه اظهارات سازمان جهت رد تقاضای شاکی کافی نمی باشد بنابراین با احراز حقانیت شاکی و مستنداً به رای شماره 29 ـ 30 مورخ 26؍1؍1386 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری و مواد 148 قانون کار و 36 و 39 قانون تأمین اجتماعی و 10 و 65 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری رای به ورود شکایت و الزام سازمان به اخذ حق بیمه از کارفرما و احتساب سابقه متوفی صادر و اعلام می گردد.

2 ـ در مورد برقراری مستمری جهت بازماندگان متوفی نظر به اینکه با تجمیع سوابق درج شده در رای اداره کار و لیست پرداخت حق بیمه، شاکی واجد شرایط دریافت مستمری می باشد بنابراین مستنداً به بند 3 ماده 80 قانون تأمین اجتماعی و 10 و 65 قانون مذکور رای به ورود شکایت و برقراری مستمری جهت بازماندگان متوفی صادر و اعلام می گردد. رای اصداری ظرف مدت20 روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می باشد.

رای مذکور به موجب رای شماره 3564 ـ 23؍11؍1395 شعبه 15 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری تأیید شده است.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 18؍4؍1398 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

بیشتر بخوانید:

رای هیأت عمومی

الف ـ تعارض در آراء محرز است.

ب ـ بر اساس مواد 2، 36، 49 و 50 قانون تأمین اجتماعی، پرداخت حق بیمه از مطالبات ممتاز سازمان تأمین اجتماعی است و کارفرما مسئول پرداخت حق بیمه است و تأخیر در پرداخت حق بیمه موجب تضییع حقوق بازماندگان نخواهد شد. ضمناً ماده 50 قانون مذکور و آرای صادر شده از هیأت های حل اختلاف کار لازم الاتباع بوده و کاشف از تعلق مستمری به شاکی از تاریخ فوت مورث می باشد، اعم از اینکه حق بیمه در گذشته یا حال حاضر یا در آینده پرداخت شود.

بنا به مراتب آراء صادر شده به وارد دانستن شکایت و تعلق مستمری به بازماندگان از تاریخ فوت به شرح مندرج در گردش کار صحیح و موافق مقررات تشخیص شد. 

این رای به استناد بند 2 ماده 12 و ماده 89 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 برای شعب دیوان عدالت اداری و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم الاتباع است.

مرتضی علی اشراقی معاون قضایی دیوان عدالت اداری