جلب عاقله برای اجرای حکم پرداخت دیه ممکن نیست و در صورت فقدان اموال پرداخت دیه از بیت المال بلامانع است / نظریه مشورتی 7/1400/1085 مورخ 1401/01/31 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه : 7/1400/1085

شماره پرونده : 1400-186/1-1085

تاریخ نظریه : 1401/01/31

در پرونده ایراد صدمه بدنی غیر عمدی ناشی از بی احتیاطی در امر رانندگی با دوچرخه، عاقله طفل که محکوم به پرداخت دیه شده اند، از اجرای حکم امتناع می کنند. آیا جلب آنان در اجرای ماده 696 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) ممکن است؟ آیا عدم شناسایی محل اسکان عاقله به دلیل تبعه خارجی بودن آن ها بعد از صدور حکم محکومیت و عدم دسترسی به اموال آن ها می تواند از موجبات اعمال ماده 470 قانون مجازات اسلامی باشد و حکم به پرداخت دیه از بیت المال صادر شود؟

اولاً، با توجه به مواد 3 و 22 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب 1394 و انطباق آن با ماده 696 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 1375، نیازی به استناد به ماده 696 این قانون وجود ندارد.

ثانیاً، مسئولیت عاقله به پرداخت دیه، ناشی از قانون و یک حکم تکلیفی است؛ و نه ناشی از جرم یا مسؤولیت کیفری؛ بنابراین مجوز قانونی برای جلب و بازداشت عاقله وجود ندارد.

ثالثاً، نظر به اینکه هدف ازمسئولیت عاقله و بیت المال جلوگیری از هدر رفتن خون انسان است؛ بنابراین در صورتی که امکان دسترسی به عاقله و یا اموال وی وجود نداشته باشد و به این علت امکان وصول دیه از وی مقدور نگردد، با اخذ ملاک از مواد 435، 469 و 470 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 که عدم دسترسی به عاقله را در ردیف عدم تمکن مالی قرار داده است، فرض سؤال که به علت عدم دسترسی به عاقله و اموال وی امکان اخذ دیه از آنان وجود ندارد، مشمول مقررات ماده 470 قانون فوق الذکر است و پرداخت دیه از بیت المال بلا اشکال است.