دخالت سردسته در عملیات اجرایی جرم مشمول تعدد عنوان مجرمانه نیست / نظریه مشورتی 7/98/1938 مورخ 1399/03/17 اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه : 7/98/1938

شماره پرونده : 98-142-1938 ک

تاریخ نظریه : 1399/03/17

با توجه به ماده 130 قانون مجازات اسلامی و ماده 4 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبردار مصوب 1367:

3- با توجه به پاسخ سوال های قبل در خصوص هر یک از حالت های زیر راهنمایی فرمایید:

الف - در فرضی که سه نفر یا بیشتر با تشکیل گروه مجرمانه منسجم مرتکب کلاهبرداری شوند و یک نفر از آن ها سردستگی گروه را بر عهده داشته باشد (تشکیل گروه + وجود سردسته)، آیا رفتار سردسته تعدد معنوی است یا تعدد مادی مشارکت در کلاهبرداری شبکه ای و سردستگی گروه مجرمانه برای انجام بزه کلاهبرداری شبکه ای؟ آیا مجازاتی که برای سردسته گروه مذکور تعیین می شود حداکثر مجازات شدیدترین جرم ارتکابی توسط اعضای گروه (حبس ابد) است یا این که مجازات قانونی به نحو دیگری تعیین می شود؟

ب - در فرضی که سه نفر یا بیشتر در تشکیل گروه مجرمانه منسجم و نیز ارتکاب فعل مادی بزه کلاهبرداری مشارکت داشته و در عین گروه مجرمانه فاقد سردسته باشد (تشکیل گروه+ عدم وجود سردسته)، آیا مجازات قانونی همه اعضای گروه حبس از پانزده سال تا ابد است؟

ج - آیا حالتی متصور است که سه یا بیشتر بدون تشکیل گروه منسجم و سازمان یافته اقدام به کلاهبرداری کنند؛ به نحوی که رفتار آن ها کلاهبرداری شبکه ای نباشد اما در عین حال فردی سردستگی آن گروه را بر عهده داشته باشد (عدم وجود گروه منسجم + وجود سردسته)؟

3- الف - تشکیل دهنده یا رهبری کننده شبکه موضوع ماده 4 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری چنانچه در عملیات مادی جرایم مذکور در این ماده شرکت هم کند مرتکب جرم واحد شده است و موضوع تعدد اعم از مادی یا معنوی در این حالت منتفی است؛ زیرا وی عضوی از گروه مجرمانه (شبکه) است و عبارت «کسانی که با تشکیل شبکه ... به امر ارتشاء، اختلاس، کلاهبرداری مبادرت ورزند» در صدر ماده 4 قانون یادشده مؤید این امر است، ماده 130 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 که در مقام بیان عنوان خاص «سردستگی گروه مجرمانه» در کلیه جرایم است، ناسخ کیفر سردستگی گروه مجرمانه مذکور در قوانین خاص مانند ماده 4 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری یا ماده 18 قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر نیست و هر یک در جای خود قابلیت اعمال دارد.

ب – همان طور که در بند «الف» اعلام شد، عبارت صدر ماده 4 قانون تشدید مجازت مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری عام است و لذا مجازات کسانی که با تشکیل شبکه به امر ارتشاء یا اختلاس و یا کلاهبرداری مبادرت می ورزند بدون این که یکی از آن ها سردستگی گروه را به عهده داشته باشد نیز مطابق ماده 4 قانون یادشده تعیین می شود.

ج - سردستگی گروه یا شبکه بدون وجود (خارجی) گروه یا شبکه قابل تصور نیست و در عین حال تشخیص موضوع با قاضی رسیدگی کننده است.