شاکی به موجب دادخواستی ابطال ماده 33 آیین نامه دوره های دستیاری دندانپزشکی مصوب سی و هفتمین نشست شورای آموزش دندانپزشکی و تخصّصی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سال 1397 را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

"طبق ماده 33 آیین نامه دوره های دستیاری دندانپزشكی مصوب سی و هفتمین نشست شورای آموزش دندانپزشكی و تخصّصی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی دستیاران تخصّصی دندانپزشكی در طول دوره دستیاری حق اشتغال به كار در مراكز خصوصی حتی در ساعات غیراداری را ندارند. لذا اینجانب دستیار رشته اندودانتیكس دانشگاه علوم پزشكی زاهدان ورودی سال 1401 تقاضای ابطال ماده فوق را به دلایل زیر دارم: 

طبق اصل بیست و دوم قانون اساسی، وضع مقرّرات آمره در جهت سلب یا تحدید حقوق قانونی اشخاص منحصراً در صلاحیت مقنّن و یا مأذون از طرف مقنّن است. در حالی كه مرجع تصویب ماده 33 آیین نامه دوره های دستیاری دندانپزشكی، شورای آموزش دندانپزشكی و تخصّصی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكی می باشد و حدود وظایف آن طبق ماده یك قانون تشكیل شورای آموزش پزشكی و تخصّصی رشته های پزشكی مصوب مجلس شورای ملّی مشخص گردیده است.

در حالی که هیچ كدام از مواد قانون تشكیل شورای آموزش پزشكی و تخصّصی رشته های پزشكی كه وظایف این شورا را بیان می دارد، مفید جواز وضع مقرّرات آمره در زمینه وضع محدودیت برای حقوق قانونی اشخاص موضوع اصل بیست و دوم قانون اساسی نیست و صلاحیت تقنین ماده 33 آیین نامه دوره های دستیاری دندانپزشكی خارج از حدود اختیار و وظایف این شورا می باشد.

همچنین به استحضار می رساند ماده 33 آیین نامه دوره های دستیاری دندانپزشكی در رابطه با امور و شئون تخصّصی علمی، آموزشی و پژوهشی نبوده، فلذا مشمول ماده واحده «خروج تصمیمات و آراء صادره از هیأت ها و كمیته های تخصّصی وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشكی و سایر مراكز آموزشی و پژوهشی در خصوص امور و شئون علمی، آموزشی و پژوهشی از شمول صلاحیت دیوان عدالت اداری و سایر مراجع قضایی» مصوب جلسه 630 مورخ  1387/6/12 شورای عالی انقلاب فرهنگی نبوده و رسیدگی به خواسته ابطال آن در صلاحیت شعب دیوان عدالت اداری قرار دارد.

همچنان كه طبق مصوبه تفسیری در خصوص ماده واحده فوق الذکر نیز تصمیمات و آرای صادره صرفاً در رابطه با امور و شئون تخصّصی علمی، آموزشی و پژوهشی از شمول صلاحیت دیوان عدالت اداری خارج می باشد. در حالی كه ماده 33 آیین نامه دوره های دستیاری دندانپزشكی مصوب سی و هفتمین نشست شورای آموزش دندانپزشكی و تخصّصی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی در رابطه با امور تخصّصی، علمی، آموزشی و پژوهشی نیست.

با توجه به موارد فوق استدعا دارم به تقاضای اینجانب مبنی بر ابطال ماده 33 آیین نامه دوره های دستیاری دندانپزشكی مصوب سی و هفتمین نشست شورای آموزش دندانپزشكی و تخصّصی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی رسیدگی نمایید."

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

" آیین نامه دوره های دستیاری دندانپزشکی 

دبیرخانه شورای آموزش دندانپزشکی و تخصّصی 

تابستان 1397

مقدمه: هدف از برگزاری دوره های دستیاری دندانپزشکی، تربیت افراد متخصّص در رشته های تخصّصی دندانپزشکی است. این افراد با کسب مهارت های لازم، نیازهای آموزشی پژوهشی، درمانی و بهداشتی کشور را تأمین می نمایند.

..........................

بخش پنجم: نظام آموزشی 

..........................

ماده 33ـ دستیاران شاغل به تحصیل در تمام مدت دستیاری حق تأسیس/ اداره مطب خصوصی و یا اشتغال به کار در مطب های دیگر و یا درمانگاه های خصوصی را حتی در ساعات غیراداری ندارند. در صورت گزارش گروه آموزشی و تأیید موضوع از طرف مراجع ذی ربط، معاونآموزشی تخصّصی و تحصیلات تکمیلی دانشکده موظّف است تا از تحصیل این افراد جلوگیری نماید. بازگشت به تحصیل چنین افرادی، پس از ارائه تعهدنامه مکتوب مبنی بر التزام بر عدم اشتغال در بخش خصوصی، صرفاً با موافقت شورای آموزش تخصّصی و تحصیلات تکمیلی امکان پذیر است.

تبصره: دانشگاه های محل تحصیل می توانند در کلینیک های ویژه و یا سایر واحدهای درمانی تابعه از خدمات درمانی دستیاران با پرداخت حق الزحمه برابر مصوبه هیأت مدیره کلینیک ویژه و یا حسب مورد سایر مراجع ذی ربط دانشگاه در خارج از ساعات اداری/آموزشی استفاده نمایند."

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل حقوقی، املاک و تنظیم مقرّرات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره /9421/107د مورخ 1402/11/8 توضیحاتی داده است که خلاصه آن به قرار زیر است:

"ایراد شکلی: براساس ماده واحده «خروج تصمیمات و آراء صادره از هیأت ها و کمیته های تخصّصی وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراکز آموزشی و پژوهشی در خصوص امور و شئون علمی، آموزشی و پژوهشی از شمول صلاحیت دیوان عدالت اداری و سایر مراجع قضایی، مصوب ششصد و سی و امین جلسه مورخ 1387/6/12 شورای عالی انقلاب فرهنگی» و با توجه به این که شکایت مطروحه دارای جنبه علمی و آموزشی است، اتّخاذ تصمیم شایسته مورد تقاضا می باشد.

ضمناً در این ارتباط توجه آن مقام را به صورتجلسه مربوط به اولین کارگروه تخصّصی مشترک اداره کل حقوقی و تنظیم مقرّرات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دیوان عدالت اداری مورخ 1401/9/17 که در بند 3 آن به صلاحیت هیأت عالی تجدیدنظر وزارت بهداشت در پرونده هایی که دارای شئون علمی، آموزشی و پژوهشی موضوع مصوبه ماده واحده خروج تصمیمات و آراء صادره از هیأت ها و کمیته های تخصّصی وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و موزش پزشکیآموزش پزشکی و ... مصوب جلسه 630 شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید شده است، جلب می نماید.

ایرادهای ماهوی: براساس ماده 12 قانون تشکیل شورای آموزش پزشکی و تخصّصی و رشته های پزشکی مصوب سال 1352 شوراهای آموزش دندانپزشکی و داروسازی و علوم وابسته پزشکی از طرف وزارت علوم و آموزش عالی تشکیل خواهد شد.

بر این اساس و به موجب قانون مذکور تمامی اختیارات پذیرش دستیار تخصّصی بر عهده شورایی به نام شورای آموزش پزشکی و تخصّصی قرار گرفته است و شورای مذکور با توجه به اختیارات حاصله نسبت به تنظیم آیین نامه حاوی کلیه ضوابط و مقرّرات تحصیل در مقطع تخصّص اقدام نموده است.

بر اساس مواد 1 و 2 آیین نامه دوره دستیاری تخصّصی دندانپزشکی مصوب نشست شورای آموزش دندانپزشکی و تخصّصی، با توجه به ضوابط و مقرّرات مذکور، آموزش دستیاران مشمول فعالیت های درمانی، کارورزی بیمارستانی، انجام کشیک های بیمارستانی تعیین شده از سوی بخش مربوطه و مأموریت های علمی می باشند. بنابراین با توجه به وظیفه خطیر حفاظت از جان بیماران و وظیفه این وزارتخانه به عنوان متولّی امر سلامت و متصدّی تربیت نیروی متخصّص، به موجب ماده 33 آیین نامه دستیاران شاغل به تحصیل در تمام مدت دستیاری حق تأسیس/ اداره مطب خصوصی و یا اشتغال به کار در مطب های دیگر و یا درمانگاه های خصوصی را حتی در ساعات غیر اداری ندارند. 

لکن علی رغم این موضوع به موجب تبصره ماده مذکور، اعلام شده است: «دانشگاه های محل تحصیل می توانند در کلینیک های ویژه و یا سایر واحدهای درمانی تابعه از خدمات درمانی دستیاران با پرداخت حق الزحمه برابر مصوبه هیأت مدیره کلینیک ویژه و یا حسب مورد سایر مراجع ذی ربط دانشگاه در خارج از ساعات اداری/ آموزشی استفاده نمایند.» مضافاً این که دستیاران مقطع تخصّصی دندانپزشکی بالینی هر سه ماهه مقرری دستیاری دریافت می نمایند و در صورت تصویب هیأت امناء دانشگاه مربوطه از مزایای بیمه خدمات درمانی و عیدی بهره مند می گردند.

در خصوص ادعای شاکی دائر بر این که طبق اصل بیست و دوم قانون اساسی جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرّض مصون است، مگر در مواردی که قانون تجویز کند؛ اشاره می نماید اصل یاد شده ارتباطی با این ماده ندارد و شاکی مشخص ننموده وزارت بهداشت چگونه با این ماده، به جان و مال و حقوق و مسکن شغل وی تعرض نموده است. این آیین نامه شرایط تحصیل مقطع تخصّص را اعلام نموده است بنابراین مفاد این آیین نامه ارتباطی به شغل و جان و مال و حقوق و مسکن افراد ندارد. زیرا این وزارتخانه به اجبار فارغ التحصیلان رشته پزشکی عمومی را وادار به تحصیل در مقطع تخصّص ننموده و بدیهی است فارغ التحصیلان مقطع پزشکی عمومی می توانند آزادانه در حدود ضوابط و مقرّرات هر شغلی که بخواهند انتخاب نمایند. لکن در صورت تمایل به تحصیل در مقطع تخصّص لازم است مقرّرات آن را رعایت نمایند.

ضمن این که ضوابط و مقرّرات پیش گفت به هیچ وجه مانع از انتخاب شغل یا اشتغال اشخاص در شغل مورد علاقه نمی باشد، لکن در صورتی که شخصی متقاضی تحصیل در مقطع تخصّص پزشکی باشد باید ضوابط و مقرّرات تحصیلی آن مقطع را نیز رعایت نماید که یکی از شرایط تحصیل در مقطع تخصّص تمام وقت بودن آن است. بدیهی است تمامی متقاضیان تحصیل در مقطع تخصّص، قبل از شروع به تحصیل از این موضوع مطلع بوده و با علم و اطلاع در آزمون مذکور شرکت می نمایند.

براساس دادنامه شماره 140009970906011403 مورخ 1400/12/14 هیأت تخصّصی دیوان که در موضوع مشابه همین پرونده (برای دستیاران پزشکی بالینی) صادر شده است و با عنایت به مراتب فوق الذکر صدور رأی به رد شکایت مطروحه مورد تقاضا است."

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1404/2/30 به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیأت عمومی و هیأت های تخصصی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

ضوابط و مقرّرات حاکم بر اشتغال به تحصیل در دوره های دستیاری نمی تواند متضمن ایجاد هرگونه محرومیت برای افراد از حقوق اساسی آنها در خارج از ساعات اداری باشد و پیش بینی ممنوعیت اشتغال به کار در خارج از ساعات اداری در مقرره مورد شکایت متکی به تجویز قانونی نبوده و بر این اساس با اصل بیست و دوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مغایر است. به ویژه این که تبصره همین ماده اشتغال این افراد را در کلینیک های ویژه و یا سایر واحدهای درمانی تابعه دانشگاه های محل تحصیل با پرداخت حق الزحمه در خارج از وقت اداری مجاز اعلام کرده و همین امر بیانگر جواز اشتغال به کار دانشجویان دوره دستیاری در خارج از وقت اداری است و از سوی دیگر با فرض جواز اشتغال در خارج از اوقات اداری ایجاد ممنوعیت اشتغال در بخش خصوصی نیز وجاهت قانونی ندارد. با توجه به مراتب فوق، ماده 33 آیین نامه دوره های دستیاری دندانپزشکی مصوب سی و هفتمین نشست شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب سال 1397 با موضوع ممنوعیت اشتغال دستیاران شاغل به تحصیل در دوره دستیاری دندانپزشکی در ساعات غیر اداری به دلیل مغایرت با اصل بیست و دوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و فقدان جواز قانونی اعمال این محدودیت مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود. این رأی براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 1402/2/10) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری